Ze is dertig jaar. Geen journalist. Eerder werkte ze voor ING als online strateeg, voor VICE als senior accountmanager en ze was mede-oprichter van de blog Ourground. Ik heb het over Milou Turpijn: sinds begin augustus de nieuwe hoofdredacteur van Women’s Health, een gezondheidsblad voor vrouwen.
Adformatie noemt de aanstelling van Turpijn ‘op zijn minst opvallend’ omdat de nieuwe hoofdredacteur van origine geen journalist is. De uitgever (Hearst) laat weten dat dit juist een hele bewuste keuze is geweest: ze hebben de voorkeur gegeven aan iemand met een afwijkend profiel. Aan een persoon die niet al jaren in de uitgeversbranche werkzaam is, maar iemand met online strategische kennis, een influencer, een merkenbouwer. Iemand die binnen de wereld van gezondheid wordt gezien als een autoriteit. Is dit het nieuwe profiel van een hoofdredacteur 2.0?
Ondernemend leiderschap
Hoogleraar en mediahistoricus Huub Wijfjes wijdde in 2011 al een boek aan de veranderende rol van de hoofdredacteur (“Over ondernemend leiderschap in de journalistiek”). In mijn proefschrift ‘En wat doen we online?’ stel ik eveneens de vraag of er een einde komt aan de hoofdredacteur als primus inter pares. Hieronder versta ik de hoofdredacteur die zichzelf vooral ziet als journalist en die zelf ook jarenlang – succesvol – journalist is geweest. In de praktijk is dit vaak een voormalig correspondent, iemand die journalistieke prijzen heeft gewonnen en iemand die (daarom) al eens aan het managersbestaan heeft mogen ruiken, bijvoorbeeld als chef van een deelredactie.
De hoofdredacteur 2.0
Voormalig krantenuitgever Wegener (inmiddels overgenomen door De Persgroep) liet in 2014 weten dat zij gingen breken met de traditie van een hoofdredacteur als primus inter pares. De uitgever van regionale kranten vond het tijd worden voor de hoofdredacteur 2.0. Iemand die niet alleen meer gaat over de inhoud van de krant, maar die ook medeverantwoordelijk is voor financiën en iemand die niet per definitie journalist hoeft te zijn (geweest). Martha Riemsma werd datzelfde jaar nog aangesteld als zo’n nieuw type hoofdredacteur bij de Twentsche Courant Tubantia. Riemsma was zelfstandig ondernemer en eerder hoofd van het innovatieteam bij Wegener. Geen klassieke journalist of hoofdredacteur, iemand met vooral veel verstand van ondernemerschap én online (media).
Ook de regionale krant BN De Stem kreeg in 2015 een hoofdredacteur 2.0 in de persoon van Hille van der Kaa. Van der Kaa runde op dat moment het lectoraat Media aan de Fontys Hogeschool en werkte als onderzoeker en docent Data Journalism aan de Universiteit van Tilburg. Naast haar hoofdredacteurschap doet ze promotieonderzoek naar de invloed van moderne technologie op het vertellen van verhalen. Wederom geen “echte” journalist.
Geen journalist: wie durft?
Toch zijn (nog) lang niet alle uitgevers en redacties op zoek naar zo’n nieuwe type hoofdredacteur als Riemsma, Van der Kaa of Turpijn. Kunnen ze geen geschikte types vinden? Of durven ze het niet aan? Als we kijken naar enkele recente hoofdredactionele aanstellingen, dan zien we dat er vooral journalisten zijn benoemd; mensen die zelf jarenlang op een (meer traditionele) redactie hebben gewerkt:
- Het Parool koos in april 2015 voor een goede bekende van de redactie: adjunct-hoofdredacteur Ronald Ockhuysen mocht Barbara van Beukering opvolgen als nieuwe baas van de Amsterdamse krant. Ockhuysen was sinds 2011 adjunct bij Het Parool en werkte daarvoor als journalist en chef bij de Volkskrant en was presentator en programmamaker bij de VPRO.
- Het Algemeen Dagblad benoemde in mei 2015 NRC-coryfee Hans Nijenhuis als nieuwe hoofdredacteur. Nijenhuis bekleedde zo’n beetje alle journalistieke functies bij NRC (van verslaggever en correspondent tot chef, en ook die van uitgever) en maakte in 2009 nog een kort uitstapje naar uitgeverij De Bezige Bij waar hij destijds directeur werd.
- Bij De Telegraaf werd in juli 2015 als opvolger van Sjuul Paradijs gekozen voor het “boegbeeld van de krant”, ook een journalist uit eigen geledingen: Paul Jansen. De succesvol (politiek) journalist en commentator werkt al sinds 1996 voor De Telegraaf en was eerder correspondent en chef van de Haagse redactie.
- De Holland Media Combinatie koos in mei 2016 voor Arjan Paans als Hoofdredacteur Regionale Dagbladen bij TMG. Paans werkte eerder bij NRC Handelsblad als eindredacteur en coördinator en vervulde diverse functies bij AD, waar hij uiteindelijk adjunct-hoofdredacteur was. Ook was hij correspondent voor diverse media in Berlijn.
- Vrij Nederland nam begin van dit jaar afscheid van hoofdredacteur Frits van Exter, en zijn beoogde opvolger – voormalig VN-adjunct Robert van de Griend – sneuvelde in de redactionele discussie over de koers van het tijdschrift en nam in juni 2016 ook afscheid. In zijn eigen woorden: ‘De afgelopen zes maanden is het niet gelukt om mijn grote dromen te verenigen met de alledaagse realiteit van statuten en bestuursstijlen’. Ik heb vernomen dat de nieuwe hoofdredacteur binnenkort bekend wordt gemaakt en dat dit ook iemand zal zijn uit de eigen VN-stal.
- KRO-NCRV zocht dit jaar een nieuwe hoofdredacteur journalistiek met “een duidelijke visie op nieuwe media”. Omdat een geschikte kandidaat (voor lange termijn) niet voor het oprapen lag, is Hans Laroes – die we dan weer kennen als voormalig hoofdredacteur van NOS Nieuws – per 1 juli 2016 aangesteld om als hoofdredacteur ad interim aan de slag te gaan.
- Regionale kranten De Limburger/Limburgs Dagblad stelden Roy op het Veld aan als nieuwe hoofdredacteur. Op het Veld was daarvoor werkzaam bij Het Financieele Dagblad waar hij sinds 2000 werkzaam was; eerst als redacteur, later als chef en uiteindelijk als adjunct-hoofdredacteur.
- De vrijgekomen vacature voor adjunct-hoofdredacteur is bij Het Financieele Dagblad nog vacant. Hoofdredacteur Jan Bonjer is op zoek naar iemand die innovatief is én het reilen en zeilen op een (kranten)redactie kent. De adjunct moet daarnaast ook probleemloos kunnen schakelen met de afdelingen marketing en digitaal.
Relevante ervaring
Het is natuurlijk te kort door de bocht om te stellen dat deze (nieuw aangestelde) hoofdredacteuren – die afkomstig zijn van de eigen redactie, of van een andere traditionele journalistieke titel – niet geschikt zouden zijn als hoofdredacteur 2.0 omdat je dan per definitie geen visie op online of verstand van nieuwe media kan hebben. Omdat ze geen “influencer” of “merkenbouwer” zouden zijn. Jarenlange ervaring binnen de journalistiek of zelfs binnen de eigen redactie, is natuurlijk ook veel waard. Maar hebben we deze relatief nieuwe hoofdredacteuren al kunnen betrappen op heldere en uitgesproken ideeën over een nieuw – gedigitaliseerd – journalistiek landschap? Of komen ze daar simpelweg niet aan toe omdat ze vooral moeten bezuinigen en eerst intern de boel op orde willen danwel moeten krijgen? Over de nieuwe (online) plannen van de hoofdredacties van Vrij Nederland, Het Parool en De Limburger schreef ik eerder al mijn ideeën op.
Vers bloed
Voor een hoofdredacteur van Women’s Health is het ontbreken van jarenlange journalistieke ervaring misschien wel wat minder relevant dan bij een kwaliteitskrant. Maar wil je als traditionele mediaorganisatie daadwerkelijk innovatief zijn, dan loont het in mijn ogen de moeite om op zoek gaan naar vers bloed, naar mensen van buiten de traditionele journalistieke cultuur. Eerder schreef ik over het feit dat de journalistieke cultuur teveel in zichzelf is gekeerd. Ik liet me daarbij inspireren door het verhaal van John Geraci die werkzaam was als innovatiemanager bij The New York Times. Bij de NYT, en bij meer traditionele bedrijven, zo constateert Geraci, vindt praktisch alle (inter)actie plaats in het gebouw zelf. Hierdoor blijven de vastgestelde problemen en de oplossingen die daarvoor worden aangedragen altijd het resultaat van ideeën die voortkomen uit de – in dit geval – bestaande journalistieke cultuur.
Illustratief hiervoor in Nederland is natuurlijk het voorbeeld Rob Wijnberg. Iemand die kennelijk onvoldoende paste binnen zo’n traditionele cultuur. Wijnberg had als voormalig hoofdredacteur van NRC Next hele andere – innovatieve – ideeën over de journalistieke koers van deze jonge krant dan die van zijn leidinggevenden en moest daarom uiteindelijk het veld ruimen. Dat hij vervolgens – als ware influencer en merkenbouwer – tienduizenden betalende abonnees aan zich wist te binden met zijn eigen online platform ‘De Correspondent”, dat had NRC niet helemaal voorzien.
De ideale hoofdredactie
Een nieuw aangestelde hoofdredacteur die al jaren werkzaam is in de journalistiek, of zelfs voor de krant of de titel waar hij of zij de baas van wordt, doet er wat mij betreft in ieder geval goed aan om een of twee adjuncten aan te stellen met andere, complementaire kwaliteiten. Een ideale hoofdredactie bestaat in mijn ogen bijvoorbeeld uit de volgende samenstelling:
- een visionaire leider die journalistiek in een nieuwe media omgeving begrijpt. Iemand die bekend is met – maar niet per definitie voortkomt uit – de traditionele journalistiek cultuur. Iemand die vervolgens in staat is om zo’n visie ook daadwerkelijk samen met de redactie én uitgever van de grond te krijgen.
- een journalistiek zwaargewicht. Iemand die veel redactionele functies heeft doorlopen – van redacteur tot correspondent – en daarom in staat is om (ingewikkelde) journalistieke afwegingen te maken en een inhoudelijke koers te bewaken.
- een digitaal zwaargewicht. Iemand met een meer technische achtergrond die begrijpt wat er online kan, werkt en moet. Iemand die kan praten met developers, met analisten van business intelligence, maar ook met journalisten.
Ik zou Milou Turpijn met haar autoriteit op het gebied van gezondheid, kennis van business en online media bijvoorbeeld aanraden om een wat meer journalistiek type naast zich te plaatsen. In wat voor functie of rol dat dan ook mogelijk is bij Women’s Health. Verder wens ik haar vooral heel veel succes bij het uitbouwen van dit tijdschrift tot een sterk cross-channel merk. Want ondanks haar profiel 2.0 is dat natuurlijk alsnog geen gemakkelijke klus. Maar wel een hele mooie en interessante.
Vergeet ik hoofdredacteuren 1.0 of 2.0 die onlangs zijn aangesteld? Of heb jij andere ideeën over een ideale hoofdredactie? Laat het me weten op Twitter via @klasketameling of mail me op klaske.tameling@hu.nl.
Bewaren
