Over Journalismlab
Het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie doet praktijkgericht onderzoek naar de journalistiek in Nederland. Dit onderzoek is wetenschappelijk van aard maar komt altijd met resultaten die van waarde zijn voor het dagelijks werk van de journalist. Ons werkveld bestrijkt het journalistieke werkveld (‘productie’), het journalistiek product (‘vorm en inhoud’) en de betekenis & rol van de journalistiek in de samenleving (‘effect’). Zoals de benaming van ons lectoraat ook zegt, bekijken we een en ander vooral vanuit het perspectief van de enorme verandering die onze samenleving en de journalistiek in het bijzonder sinds een kleine twintig jaar ondergaat en zich nog lang niet uitgekristalliseerd heeft: de digitale transitie.
Ons onderzoek richt zich hoofdzakelijk op de volgende vijf thema’s:
- Research & Automatisering
- Belevenisjournalistiek
- Nieuwsconsumptie
- Innovatie in onderwijs
- Lokale journalistiek
Onze visie
Tot ongeveer tien tot maximaal twintig jaar geleden twijfelden weinigen over de vraag welke journalistiek de kwalificatie hoogwaardig verdiende. Dat was journalistiek die werkte volgens het zogenoemde nieuwsparadigma met zijn klemtoon op hard nieuws, journalistieke controlefunctie en de eis van objectiviteit. Bij onderzoek hiernaar ging men uit van het traditionele communicatiemodel van zender, boodschap, ontvanger. Daarbinnen lag de klemtoon op die zender (producent, bedrijf, krant, redactie en journalist) en eventueel op de boodschap. De ontvanger, het publiek dus, was weinig meer dan wat het woord zegt, passief: ontvanger, lezer, kijker, luisteraar.
Recente ontwikkelingen, met name ten gevolge van de digitalisering, hebben zowel de uitgangspunten als de praktijk van de journalistiek volledig op losse schroeven gezet. Cruciaal is dat de rol van het publiek door de digitalisering, sociale media voorop, veel en veel groter is geworden. ‘Iedereen’ eigent zich tegenwoordig de rol van journalist toe en nieuws vindt steeds vaker andere kanalen dan die van de journalistiek. Mede hierdoor lopen hard en zacht nieuws, objectiviteit en subjectiviteit, feit en fictie in elkaar over. Technologie speelt een groeiende rol: nieuws wordt vaak gemaakt of verzameld door robots; verhalen gemanipuleerd door zogenoemde virtuele realiteit. Dit laatste gaat zover dat mensen in beeld iets kunnen zeggen wat ze nooit gezegd hebben (deep fake).
Kortom, met name de digitalisering doet de journalistiek wankelen en stelt mediaprofessionals voor enorme uitdagingen. Het lectoraat, formeel Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie geheten, doet onderzoek naar dit nieuwe journalistieke werkveld, de digitalisering en genoemde uitdagingen. Het belangrijkste doel van dat onderzoek is ondersteuning van de professional in de uitoefening van zijn vak. Hierbij gaan we er vanuit dat een moderne samenleving zonder kwalitatief hoogstaande journalistiek ondenkbaar is. Er is altijd behoefte aan betrouwbare en onafhankelijke informatie. Dergelijke informatie dient op aansprekende wijze gebracht te worden. Ook dient zij binnen nader te omschrijven ethische grenzen te blijven.