Zolang er geen vaccin gevonden wordt, hebben we alleen ons (gezond) verstand om COVID-19 te beheersen. Daarom een dagelijkse post met links en kanttekeningen over het raakvlak tussen virus en journalistiek. Aflevering 6, 30 maart 2020 / Chris van der Heijden & Sebastiaan van der Lubben
**
Media, Corona & klimaat
Dat ‘wij, de media’ kortzichtig, hypocriet en schaapachtig kunnen zijn, zal niemand ontkennen. Maar dit erkennen temidden van een crisis die de media aantrekt als het licht doet met muggen, is toch moeilijk. Toch moet het. Volgens de cijfers althans. En volgens sommigen van onze collega’s. Ik ben het trouwens grotendeels met ze eens.
Eerst maar even die cijfers. Althans één daarvan: dat er volgens de laatste cijfers (WHO jan. 2020) per jaar zo’n 28 miljoen mensen met malaria besmet worden (corona vandaag rond 8.00 ‘s morgens: 723000, iets meer dan een kwart procent van dat aantal dus) en dat er in 2018 zo’n 405.000 mensen aan stierven (corona 33000, 8%). Eerlijk gezegd houd ik niet van dit soort vergelijkingen, hoe meet je leed? Er werden geen 6 miljoen joden vermoord maar één jood en dat 6 miljoen keer, om het maar ‘s met Abel Herzberg te zeggen. Maar toch, in dit geval moet het even. Want hoeveel aandacht besteden media jaarlijks aan de malariadoden? Ach, er staat wel ‘s een berichtje in de krant maar verder? Malaria is oud nieuws en de doden zijn ver weg. Bovendien hebben we toch een vaccin? Iets dergelijks geldt volgens de Columbia Journalism Review voor de klimaatdiscussie. Natuurlijk, we hebben het erover, best veel eigenlijk maar veelal rustig, weloverwogen en zelden met de vereiste klemtoon: van noodzaak en urgentie. Maar …
… just ask the millions of people who have already lost homes, livelihoods, or loved ones to the bushfires in Australia, the hurricanes that have pounded the Caribbean, or the droughts, floods, and other climate-related disasters that have punished communities from Missouri to Myanmar. Sooner than later, climate change will become less abstract for us all.
Delay is deadly, kopte The Guardian een paar dagen geleden in een artikel waarin corona en klimaat eveneens naast elkaar gezet werden. We doen nu, terecht, panisch over corona en zijn boos dat we niet beter voorbereid waren. Maar zal over enige tijd, als dit voorbij is, niet hetzelfde met betrekking tot het klimaat kunnen gebeuren? En welk deel van de verantwoordelijkheid valt dan de media toe? [cvdh]
**
Meer over media-verantwoordelijkheid
We hebben of hadden graag de mond vol van de waakhondfunctie van de journalistiek. Dat de democratie niet functioneert als de journalistiek het af laat weten. Dat we, in geval van financiële nood, terecht aanspraak kunnen maken op publieke steun. Dat we… Ach, hoe hoog hebben we onszelf niet! Dwalende door het voorland van onze huidige wereldoorlog tegen drie onzichtbare druppels stuitte ik op een document dat me nog meer verontrust dan de voorheen ook al gemelde Crimson contagion simulatie: een rapport uit september j.l. van een organisatie waarvan ik zelfs nog nooit had gehoord, The Global Preparedness Monitoring Board (GPMB) – overigens met Sigrid Kaag in the board:
An independent monitoring and accountability body to ensure preparedness for global health crises. Comprised of political leaders, agency principals and world-class experts, the Board provides an independent and comprehensive appraisal for policy makers and the world about progress towards increased preparedness and response capacity for disease outbreaks and other emergencies with health consequences.
In dat rapport, getiteld A World at Risk, wordt onomwonden gesteld wat wij nu ervaren. Ik kan er veel woorden aan wijden. Ik kan het ook laten zien aan de hand van het fraaie kaartje dat op pagina 12 staat. In dat kaartje wordt een overzicht gegeven van alle epidemieën die de wereld in afgelopen decennia getroffen hebben (zie hieronder). Boodschap: er komt er onvermijdelijk nog een, a Big One!
The world is not prepared for a fast-moving, virulent respiratory pathogen pandemic. The 1918 global influenza pandemic sickened one third of the world population and killed as many as 50 million people – 2.8% of the total population (16,17). If a similar contagion occurred today with a population four times larger and travel times anywhere in the world less than 36 hours, 50 – 80 million people could perish (18,19). In addition to tragic levels of mortality, such a pandemic could cause panic, destabilize national security and seriously impact the global economy and trade.
In geen van de Nederlandse media vond ik een vermelding van dit rapport. Het zegt genoeg, denk ik. We hadden belangrijkere dingen aan het hoofd. Kaag overigens blijkbaar ook. Nooit heeft zij met het rapport gezwaaid. [cvdh]
**
De expert is autoritair
Jaap van Dissel is toch een beetje onze nationale huisarts – eerst nog liefkozend ‘Jaap’ genoemd, maar gaandeweg de crisis toch op waarde geschat door Rutte: Jaap werd ‘meneer van Dissel’. De expert is terug en daarmee een belangrijke bron voor journalisten. Blind vertrouwen in expertise is overdreven, maar uit recent onderzoek in Amerika blijkt dat het publieke vertrouwen in wetenschappers stijgt. En ook in Nederland is er veel vertrouwen in wetenschappers. Opvallend in het tijdperk van plat populisme – expertise druist toch in tegen hun opvatting over volkssoevereiniteit. Een expert is een dictator, zij grossiert in feiten en feiten, schreef Arendt al, zijn autoritair. Je kunt het niet oneens zijn met een feit en is daarom per definitie ondemocratisch. Feiten hebben geen referendum, geen amendement. [svdl]
**
De expert is autoritair (2)
Duidelijkheid is prettig in tijden van onrust en onzekerheid. Of, zoals Rutte deze dagen steeds wordt geciteerd: we nemen 100 procent van de beslissingen met de helft van de kennis (of woorden van die strekking). Dat geldt ook de journalisten die dagelijks moeten produceren (zoals wij, op deze site). Enige zekerheid is dan wel wenselijk. Gelukkig hebben steeds meer onderzoekers (ik ook) ‘publiekscommunicatie’ in hun functioneringsformulier staan: ze moeten ‘zichtbaar’ zijn en ‘toegankelijk’ (u kunt mij bellen als u meer wilt weten over liveblogs). Dat verklaart het ‘expertise-portaal voor sociale en geesteswetenschappen in Nederland’, met als doel “om SSH-expertise van Nederlandse universiteiten te organiseren middels een openbaar platform” over COVID-19. Hulde. Het platform leest als een encyclopedie aan journalistieke invalshoeken (zie afbeelding). Ik mis alleen de tegel “Expertise in tijden van onzekerheid”. [svdl]
Tips? Mail gerust naar (een van beide) auteurs: sebastiaanvanderlubben@gmail.com (@Vanderlubben) en chris.vanderheijden@hu.nl.
