Begin dit jaar startten we het onderzoeksproject Immersieve Journalistiek en het Betrokken Publiek. Ons team onderzoekt hoe het publiek immersieve journalistiek ervaart en wat dat betekent voor de publieke functie van journalistieke organisaties. Eerder schreef Yael de Haan over ons conceptuele model van immersieve journalistiek , waarbij technologie, interactiviteit en narratief kernelementen zijn van immersieve journalistiek. Deze elementen hebben invloed op (o.a.) presence.
Uit de literatuurstudie blijkt dat immersiviteit niet los gezien kan worden van presence. In de journalistiek speelt presence een steeds belangrijkere rol. Maar wat is het en welke rol speelt het in immersieve journalistiek?
Conceptueel model van immersieve journalistiek – een herhaling
Aan de hand van een uitgebreide interdisciplinaire literatuurstudie hebben we een conceptueel model voor Immersieve Journalistieke gemaakt. Aan de productiekant van de immersieve journalistiek staan drie kernelementen: Technologie, Narratief, en Interactiviteit. De mate waarin deze kernelementen zijn toegepast in de productie (de mate van immersie) heeft invloed op het effect bij de gebruiker. Namelijk op de Emotionele betrokkenheid, Presence en uiteindelijk op de Cognitie of Psychologie van de gebruiker.

Immersie
Immersie is een beschrijving van de technologie. Dit is objectief en toetsbaar. Dit onderzoeken we aan de hand van een kwantitatieve inhoudsanalyse van immersieve journalistieke producties en interviews met de makers. Hierbij gaat het om de mogelijkheden die de technologie biedt en om de kwaliteit van de technologie. Naast de technologische aspecten, is voor immersie ook het narratief van belang. Zoals: welke rol heeft de gebruiker, hoe ontvouwt het verhaal zich en wat is het onderwerp? Zowel in de technologie als in het narratief zit interactie verweven. Op technologisch gebied gaat het bijvoorbeeld om de mate van beweging in de virtuele wereld en hoe de gebruiker dit controleert (motion of non-motion). Bij het narratief is dit de mate dat de gebruiker invloed heeft op de ontvouwing van het verhaal; heeft de gebruiker autonomie?
Presence
De mate van immersie beïnvloedt de mate van presence, dat is in ieder geval het idee. Waar immersie een objectief toetsbaar element is, is presence een ‘gevoel’ van de gebruiker. In 1997 beschreven Slater en Wilbur presence als: ‘a state of consciousness, the (psychological) sense of being in the virtual environment.’ Een hogere presence zou ernaar moeten leiden dat de gebruikers de virtuele wereld als meer aanwezig ervaren dan de fysieke wereld op dat moment. Ze ervaren de virtuele wereld als ‘bezocht’ in plaats van als ‘gezien’. In immersieve journalistiek noemt men dit ook wel een ‘first-person experience’.
In 2016 onderzochten Cummings en Bailenson deze aanname aan de hand van een meta-analyse van empirische onderzoeken naar de relatie tussen immersie en presence. Ze onderzochten welke factoren een rol hadden in het creëren van presence en hoe groot de rol was. Met andere woorden: “How immersive is enough?” Hoeveel draagt alle nieuwe technologie echt bij aan het gevoel van fysieke aanwezigheid in de virtuele wereld? Ze vonden een uitkomst tussen technologie en presence, maar een gematigde. Het ene technologische element heeft meer effect op presence dat het andere.
Waarom is presence belangrijk?
In ons onderzoek zijn we niet enkel geïnteresseerd in de mate van presence. De tweede aanname is namelijk dat een verhoogde presence de effectiviteit van de productie zou verhogen, bijvoorbeeld kennisoverdracht, emotionele betrokkenheid creëren, attitudeverandering of een betere herinnering van de gebeurtenis. Dit deel is interessant voor ons, om te onderzoeken wat de journalistieke waarde is van immersieve journalistiek.
Daarnaast spelen emoties een steeds belangrijkere rol in de journalistiek. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat tussen presence en emotie een circulaire relatie bestaat (Riva, 2007; Villani, 2009): Presence wordt vergroot in ‘emotionele virtuele omgevingen’ aan de ene kant, en aan de andere kant werd de emotionele staat beïnvloedt door de mate van presence. Emoties hebben ook invloed op iemands cognitieve of psychologische staat.
Hoe onderzoek je presence?
Wat het effect is van immersieve journalistiek op presence, en vervolgens of de mate van presence verschillende effecten heeft op de cognitie of psychologie van de gebruikers gaan we eind 2018 onderzoeken aan de hand van experimenten. In eerdere onderzoeken wordt dit onder meer getoetst aan de hand van zelfrapportage, geheugentesten en fysiologische metingen. Aan het einde van het onderzoek verwachten we iets te kunnen zeggen over welk effect de verschillende technologieën van immersieve journalistieke verhalen hebben en wat dit betekent voor de journalistieke waarde van dit soort producties.
Houd J-lab in gaten voor de resultaten van de inhoudsanalyse en het verloop van dit onderzoek.