Verzamelen, vergaren, verrijken, overnemen, verwijzen, delen, linken, inspireren, citeren, doorplaatsen, kopiëren, cureren of jatten?
Is aggregatie de toekomst van de nieuwsvoorziening op internet of juist de voorbode van de ondergang? Een eerder stuk op CrossMediaKennis en De Nieuwe Reporter leverde veel bezoek en reacties op terwijl ook op Twitter via de mail en in ‘real live’ mensen hun mening over de zaak gaven.
Ook de juridische stappen die door Weespernieuws tegen Telegraaf-dochter Dichtbij.nl werden aangekondigd – en inmiddels zijn afgewend – zorgden voor een nieuw golfje publiciteit. Dichtbij kreeg een ‘staakt en blijf staken’ brief (de polderversie van cease & desist), een actie die werd aangezwengeld door de NNP die daarvoor onder meer een ten onrechte geaggregeerd artikel van mij als munitie gebruikte. Waar ik in het artikel de term “Jatwerk” van een vraagteken voorzag en over aggregatie als geheel schreef, haalde de NNP dat vraagteken weg en suggereerde dat het over Dichtbij ging. In de aggregatie-oorlog is kennelijk veel geoorloofd. Salland Centraal nam het artikel van de NNP over (aggregatie?) maar verwijderde wel een reactie waarin de redactie bedankt werd voor de tip om naar de site va Dichtbij te gaan.
Dat een dochterbedrijf van de grootste Nederlandse uitgever (met subsidiegeld!) een professioneel platform (met aggregatie!) in alle regio’s uitrolt heeft een open zenuw geraakt. En dat TMG een algeheel regionaal offensief aankondigde voor de komende jaren, heeft de stemming er in de regio niet vrolijker op gemaakt. Tegen knutselwerk als 112-sites en de zoekrobot van blikopnieuws dacht men nog wel op te kunnen, maar Dichtbij/Telegraaf is toch andere koek.
Maar wie het probleem van aggregatie – als het al een probleem is – terug wil brengen tot het probleem van Dichtbij, slaat de plank lelijk mis. Het probleem van aggregatie – het geheel of gedeeltelijk doorplaatsen van berichten van andere media, al dan niet met een bronvermelding – gaat verder dan Dichtbij.
In het algemeen voldoet Dichtbij aan de regels die je aan ‘verantwoorde’ aggregatie zou kunnen stellen: 1. volledig en direct linken naar het originele artikel; en 2. slechts een deel overnemen, dus de kop en enkele regels maar niet zoveel dat er voor de lezer geen reden meer is om door klikken. Over hoeveel er over genomen mag worden, verschillen de meningen overigens.
Tegen deze regels wordt in Nederland op grote schaal gezondigd. Soms wordt er helemaal geen bron genoemd, soms wordt alleen het medium en geen link opgenomen, soms wordt alleen naar het medium gelinkt en niet naar het artikel terwijl sommige links niet uitkomen bij het artikel maar op een site met reclame. Het (zo goed als ongewijzigd) overnemen van (vrijwel) het volledige bericht is de gewoonste zaak van de wereld.
VillaMedia, een website met medianieuws, verbonden met de journalistenvakbond NVJ, een club die zich met grote regelmaat inzet voor de bescherming van het auteursrecht, neemt allerlei medianieuws uit andere bronnen vrijwel integraal over. Ik ben een fan van Villamedia – volg ze op Twitter en via RSS en bezoek de site dagelijks – onontbeerlijk voor een mediaonderzoeker, maar originele bronnen lijken niet optimaal te profiteren, vaak ontbreken links terwijl er zeer ruim geciteerd wordt.
Dergelijk voorbeelden zijn legio. Iedereen doet het en iedereen klaagt erover. De Gelderlander klaagt over De Telegraaf, De Telegraaf klaagt over AD, AD klaagt over de Telegraaf enzovoort. Het verschijnsel beperkt zich niet tot de digitale wereld. Ook op papier en op tv laat men zich naar hartelust ‘inspireren’ door andere media. Wie in de Volkskrant een artikel over een Purmerendse spelletjesknutselaar leest, moet er niet gek van opkijken als deze man een paar dagen daarvoor door het Noordhollands Dagblad werd geïnterviewd. Als DWDD een obscure hardrockband (met succes in Amerika) laat optreden, vermeld men er niet bij dat de band drie dagen eerder in de Volkskrant in het zonnetje werd gezegd – de zwarte Sinterklaas in DWDD had men weer uit De Telegraaf.
Wat op papier en scherm nog beperkt bleef – en door middel van begrippen als vrije nieuwsgaring, citaatrecht en persexceptie gesanctioneerd werd – is online volledig uit de hand gelopen. Overtikken en nabellen om er nog iets van te maken, is niet meer nodig. Nieuws is al uren voordat de krant bezorgd wordt op het web te vinden en wordt er door zoekrobots afgeplukt die het probleemloos één op één doorplaatsen. Veel kranten zijn ook gestopt met het vroeg online zetten van exclusieve content en scoops. Binnen enkele minuten staat je primeur overal en zakt jouw link bij Google Nieuws naar een onzichtbare positie omdat kopieën recenter zijn. Aggregatie is nog nooit zo eenvoudig geweest – pijlsnel en automatisch.
Bijkomend probleem is dat het knippen en plakken vroeger min of meer op wederkerigheid was gebaseerd – journalisten waren dieven die van boeven stalen maar om dat iedereen dat deed was er wel een soort van evenwicht. Media storen zich vooral aan platforms die alleen maar aggregeren – maar hebben vrijwel zelf allemaal een fikse hoeveelheid boter op hun hoofd. De persexceptie was op die wederkerigheid gebaseerd, maar juridisch is het een zwakke schakel. Kan je Dichtbij in Weesp aanpakken omdat die geen eigen nieuws maken (en je dus niet kan terug-aggregeren) maar Dichtbij in Woerden niet omdat die wel eigen nieuws brengen dat je kan overnemen? Salland Centraal gebruikt dit argument: Dichtbij mag niet aggregeren maar RTV Raalte, RegioSalland, IJsselnieuws en NuHeino wel.
Een bizarre redenering – de ‘diefstal’ van de ene goedgekeurd en die van de ander bestraft?
Aggregatie – mits correct toegepast – werkt voor iedereen: wie het hele verhaal wil lezen is met één click bij de originele bron die meeprofiteert van aggregatie. Maar volledig doorplaatsen zonder bronvermelding (met link) en zonder toestemming is gewoon diefstal. Het ondermijnt de infrastructuur van de nieuwsvoorziening, want al die originele content moet toch door iemand gemaakt worden.
Niet iedereen is zo netjes om bovenstaande regels te volgen – het loont namelijk om je site zo in te richten dat mensen niet doorklikken. Door niet te linken en veel of alles over te nemen houd je de bezoekers langer op je eigen site wat goed is voor de reclame-inkomsten. “See you in court” zou ik zeggen. Opmerkelijk is overigens hoe stil de belangenorganisaties NDP (nieuwsmedia) en NVJ (journalisten) zijn op dit gebied. De lippendiensten die ze bewijzen aan bescherming van intellectueel eigendom en het creatieve eigendom van media en journalisten zijn indrukwekkend. Maar als aggregatiezaken voor de rechter komen zou het best eens kunnen dat ze zowel de klager als de verdachte moeten bijstaan.
