Weg tot de wetenschap

Een vreemd verschijnsel doet zich voor. Nergens neem ik zoveel onnadenkend en weinig sociaal verkeersgedrag waar als onderweg naar de universiteit. Om precies te zijn: op de kruising van de Platolaan en de Weg tot de Wetenschap. Als de strenge filosoof die in de dictatuur van de wijzen geloofde, had kunnen zien wat er allemaal plaatsvindt aan het eind van de laan die zijn naam draagt, zou hij zelfs postuum nog tot razernij gedreven worden.
Waarom dit vertellen in een blog voor het Kenniscentrum? Omdat kennis en studie geen enkele garantie bieden voor wijs gedrag. En al helemaal niet voor ethisch hoogstaand handelen. Iets wat gisteren maar weer eens bevestigd werd door het onderzoeksrapport over de Tilburgse hoogleraar psychologie Diederik Stapel, die er acht jaar lang op los gefraudeerd bleek te hebben. Het mooiste was natuurlijk nog dat de sociaal psycholoog zelf geen idee leek te bezitten wat hem nou eigenlijk bewogen had. So much for social psychology…
Eén ding wist Stapel wel te noemen: de druk waaraan hij zou hebben blootgestaan om te presteren. Daar kan ik me wat bij voorstellen. Niet omdat ik zelf onder een dergelijke druk lijd. Ik ben slechts een eenvoudige docent en promovendus, helemaal aan het begin van mijn vier jaar onderzoek. Toch heb ook ik de afgelopen twee maanden een soort van ontgroening beleefd oog in oog met de academische gemeenschap. In mijn naïeve enthousiasme had ik gedacht simpelweg heel veel te mogen gaan studeren: lezen, denken en schrijven, in die volgorde…
Nu blijkt pas dat promoveren ook betekent: presenteren, publiceren en concurreren. Presenteren van je onderzoek aan vakbroeders en –zusters, die je indien gewenst meedogenloos neersabelen. Dan wel geselen met hun geeuwen en gapen, wat wellicht nog erger is. Publiceren van je bevindingen in tijdschriften die ertoe doen, en wel in jargon en met de nodige voetnoten. En concurreren met collega’s die net zo graag als jij – of grager nog – presenteren en publiceren, om de schaarse plaatsen voor abstracts, papers en presentaties.
Dus heb ik mijn eerste vergadering al achter de rug waarin ik nog niet scherp genoeg was. En heeft de peer pressure zijn werk gedaan. ‘Wat bedoel je met die vraag?’ ‘Wie zit er op dat onderzoek te wachten?’ ‘Waar zijn je voetnoten?’ Als docent dacht ik er al te zijn, als wetenschapper ben ik even ineengeschrompeld. Maar het is goed zo. Ik ben vastbesloten om de Wet van Stapel te logenstraffen en ook onder druk fatsoenlijk te blijven werken. Ik ben ervan overtuigd dat ik de Weg tot de Wetenschap ga vervolgen. Niet zozeer om ergens te komen. Maar om er te zijn.