Op het Infographics Congres klonk het telkens weer: het belangrijkste is het verhaal dat je vertelt. Maar niemand zei wat hij daarmee bedoelde. Raar is dat. Of misschien ook niet. Het is niet duidelijk wat er wordt verstaan onder verhalen vertellen met data. Er is wel een artikel over, dat ik al eerder samenvatte, maar dat gaat alleen over de manier waarop je binnen visualisaties de interactie organiseert. Maar een verhaal vertellen is meer. Een verhaal bestaat uit een opeenvolging van gebeurtenissen. In een infographic is er meestal geen sprake van opeenvolgende gebeurtenissen. Of het moet om een video of een beeldverhaal gaan.
Personage
Maar wellicht valt er toch een verhaalstructuur te ontdekken bij infographics. Laten we eens kijken wat je nodig hebt voor een verhaal. In ieder geval een personage waar wat mee gebeurt. Doorgaans komen er geen personages voor in infographics. Maar daar hoeven we niet moeilijk over te doen. Een object kan ook als personage fungeren, als er maar iets mee gebeurt. En vooruit, niet alleen een object, maar ook een abstract begrip kan personage zijn.
Het bruto nationaal product (BNP) bijvoorbeeld. Maar wil het BNP het tot personage schoppen, dan moet het wat doen, of er moet iets mee gebeuren. En dat is met het BNP vaak het geval. Het kan groeien of krimpen. Maar heb je daarmee een verhaal? Eigenlijk niet. Het conflict ontbreekt nog. Je zou dat kunnen introduceren door een ander personage in te voeren. Bijvoorbeeld door het BNP van twee landen met het elkaar te vergelijken. Maar daarmee heb je nog geen conflict.
Botsing
Voor een conflict moet er sprake zijn van een botsing tussen twee onverenigbare zaken. Zoals mensen kunnen botsen met andere mensen, of met God, de natuur, of met zichzelf. Maar het BNP, waar kan dat nu mee botsen? Het zou bijvoorbeeld kunnen botsen met onze verwachtingen. Zo was het behoorlijk onverwacht dat het BNP van China na ruim honderd jaar op hetzelfde niveau te zijn gebleven vanaf de jaren zeventig opeens snel ging stijgen, sneller dan in alle andere landen, en zelfs zo snel dat het nu op dezelfde hoogte is als dat van de VS. Hoe kan dat?
Voilá, de nieuwsgierigheid is gewekt. Het verhaal kan beginnen. Nu moeten we nog weten wat die verandering in gang zette. Dan komen we bij de drijvende kracht van het verhaal. Pas als de infographic dát in beeld brengt, is er sprake van een echt verhaal.
Wat zegt dit nou over het voorkomen van verhalen bij infographics? Dat de meeste infographics helemaal geen verhaal bevatten. Een kaart waarop je kunt zien waar de meeste inbraken worden gepleegd in Nederland kan interessant zijn, maar bevat geen verhaal. Een prachtige infographic over wie hoe vaak aan het woord is in welk hoofdstuk van de Ilias, is intrigerend, handig en prachtig om te zien, maar op zichzelf geen verhaal. Je ziet beweging, je ziet meerdere personages, maar een conflict? – nou nee. Geen verhaal dus.
Redding
Moeten we misschien het gebruikelijke idee van wat een verhaal is loslaten om toch over ‘dataverhalen’ te kunnen spreken? Waarom zou je? Waarom over ‘verhalen’ blijven spreken als het om data gaat? Waarschijnlijk omdat je toch het idee hebt dat je met die data iets vertelt. En in wat je vertelt moet enige samenhang zitten. Die samenhang is dan het verhaal.
Laten we nog een laatste reddingspoging wagen voor het dataverhaal. We moeten dan terug gaan naar het laagste betekenisniveau van het verhaal, namelijk, ‘iets vertellen’. Dat kan dus ook uitleggen of beschrijven zijn. En dat doet een infographic als het goed is. Als je iets wilt uitleggen, moet je op zijn minst iets zeggen over relaties, over de verhouding tussen verschillende elementen. Dat kan een oorzakelijke verhouding zijn, zoals de relatie tussen efficiëntere organisatie en hogere productie; maar het kan ook over een samenhang gaan die niet oorzakelijk hoeft te zijn. Bijvoorbeeld: waar veel zon is, wordt weinig verdiend.
Beschrijven
Wie iets vertelt kan ook volstaan met iets te beschrijven. Het minste dat je daarvoor moet doen is aangeven dat bepaalde zaken voorkomen op een bepaalde plaats. Een kaart die aangeeft waar welk soort misdaden worden gepleegd, is daar een voorbeeld van. Maar ook de verplaatsing van schepen in het Botlek gebied behoort tot deze categorie. Je kunt ook iets beschrijven door het verschil tussen groot en klein aan te geven, of door hoeveelheden te vergelijken.
Als we het zo simpel houden, kunnen we met recht over ‘verhalen’ blijven spreken bij verschillende vormen van datavisualisatie. Al komt het er wel op neer dat het meestal slechts om uitleg of beschrijving gaat. En dat verschil, was natuurlijk al eerder opgevallen. Maar goed, we hebben het nu toch op een rijtje.
Dit blog staat ook op: http://gerardsmitblog.blogspot.com/
