‘Verander de wereld vanuit hier’. Het is de wapenspreuk van de University of San Francisco. Het zou even goed het motto kunnen zijn van de conferentie die er de voorbije drie dagen plaatsvond: ‘The Point is to Change it – Media Democracy and Democratic Media in Action’. Een gezamenlijk initiatief van de Amerikaanse organisaties Union for Democratic Communications (UDC) en Project Censored. Ik ben de enige Nederlandse deelnemer, en dat komt goed uit. Het is namelijk een congres voor journalisten, activisten en wetenschappers. Ik ben actief geweest in alle drie de hoedanigheden, hoewel zelden alle drie tegelijk.
Op het eerste gezicht was het een conferentie als zoveel andere. Met mensen die niet precies weten waarover ze praten. Met mensen die vooral graag naar het geluid van hun eigen stem luisteren. Of met mensen die tijdens de presentaties van anderen veelvuldig met hun iPhone of laptop bezig zijn.
Daarnaast was het een samenzijn van wat Wilders en de zijnen met nauwelijks verholen afkeer ‘linksmensen’ zouden noemen. Zo eentje waarbij je zo nu en dan het gevoel hebt dat je tegen wil en dank in de tijdmachine bent gestapt en eruit bent geduikeld in, ik noem maar een jaartal: 1973. Serieuze debatten dus over Het Fundamentele Verschil tussen Radicaliteit en Reformisme. Een beschouwing over sport als orgie van nutteloos escapisme, conformisme en commercialisme in de lijn van Chomsky’s propagandamodel, Foucaults ‘panoptisme’ en de spektakelmaatschappij volgens Debord. En, to top it off, een tafeltje van waarachter een slecht luisterende maar des te meer pratende meneer de ene samenzweringstheorie na de andere loslaat op wie er ook maar nietsvermoedend een praatje met hem heeft aangeknoopt.
Hallo lezer, bent u daar nog? Ik hoop het wel. Want het was zoveel meer, en zoveel meer moois. Empirisch stevig onderbouwde onderzoeken naar berichtgeving over wie er in de Amerikaanse samenleving niet per se bevoorrecht is: bewoners van gevangenissen, werknemers van noodlijdende bedrijven of boeren die de pech hebben dat ze niet blank én man zijn.
Uiterst creatieve studies, naar user generated content bijvoorbeeld in de controverse tussen journalist Nate Thayer en de website van The Atlantic. Thayer weigerde begin maart om voor de website van The Atlantic een eerder geschreven artikel gratis te bewerken. Het argument dat publicatie hem toch publiciteit opleverde, wees Thayer af. “I don’t need the exposure. What I need is to pay my fucking rent.” De commentaren op de casus boden een fraai beeld op hoe er wordt aangekeken tegen de waarde van werk in het algemeen, en van digitaal journalistiek werk in het bijzonder.
Niet minder origineel was een case study waarin Whale Wars centraal staat: de reality-serie van Animal Planet over de militante milieuorganisatie Sea Shepherd. Reality TV meets milieu-activisme meets neoliberalisme. Ofwel: hoe een groep natuurvrienden een buitengewoon autoritaire organisatie blijkt te zijn die zijn ‘werknemers’ harder uitbuit dan de gemiddelde multinational. En hoe de heren en dames televisiemakers op hun beurt een centje verdienen door de knuffelbare piraten van Sea Shepherd in een waar heldenepos te verbeelden.
En dan was er de constante aanwezigheid van misschien wel een van de meest urgente vraagstukken van dit moment, als het gaat om democratie én journalistiek: dat van de (on)mogelijkheid van onderzoeksjournalistiek en de bedreiging voor privacy in tijden van afluisteren. Of, zoals key note speaker Daniel Ellsberg het vrijdag zei: “Hoe kan je nog onderzoeksjournalistiek bedrijven als de regering de data bezit van elke bron die je als journalist zou willen raadplegen?”
Ellsberg kan het weten. In 1971 was hij als voormalige Defensie-ambtenaar degene die de Pentagon Papers onthulde waardoor duidelijk werd wat de Amerikaanse regering werkelijk deed in Vietnam, en hoezeer dat in strijd was met wat ze hier publiekelijk over verkondigde. Daarmee zette hij de toon voor wat mensen als Assange en Snowden veertig jaar later zouden doen: informatie vrijgeven die in het geheim meer schade doet dan wanneer ze bekend raakt.
Het was een buitengewoon inspirerend samenzijn van honderdvijftig mensen voor wie journalistiek en wetenschap alles te maken hebben met de wereld, en maar heel weinig met de ivoren toren.
