Steven Spielberg maakte een mooie krantenfilm over The Washington Post. The Post vertelt het verhaal van de gedurfde publicatie van de Pentagon Papers door uitgever Katherine Graham (Meryl Streep) en hoofdredacteur Ben Bradley (Tom Hanks) in 1971. Uit de Pentagon Papers bleek dat regeringen al jaren wisten dat de oorlog in Vietnam niet te winnen viel maar dat, om gezichtsverlies te voorkomen, geheim hielden. The New York Times publiceerde er eerder over dan The Washington Post. Maar The Post, uitgever Graham, durfde te publiceren terwijl er inmiddels een publicatieverbod gold. The Post is een speelfilm, maar volgt grotendeels de bekende feiten. Het verhaal wordt rechttoe rechtaan verteld. Spielberg heeft vanwege de actualiteit in Amerika de film versneld uitgebracht.
De film van Spielberg is een politiek statement. The Post laat het belang van de journalistiek als vierde macht zien. De president in de film is Nixon. Maar in 2018 verwijst deze film uiteraard naar Trump’s omgang met de vrije pers. De beslissing tégen de president en vóór het vrije woord krijgt in de film ruime aandacht. De uitspraak van de Supreme Court: ‘The press was to serve the governed, not the governors’ wordt prominent gebracht. Dat mag in Europa wat prekerig en karikaturaal over komen, in een land waar de president de betrouwbaarheid van de journalistiek voortdurend in twijfel trekt, terwijl hij zelf zijn PR-mensen met ‘alternatieve feiten’ laat strooien, is dat geen overbodig luxe. Overigens refereert The Washington Post zelf sinds vorig jaar februari ook weer direct aan de waarheidsvindende missie van de journalistiek. Onder de titel op de voorpagina staat nu: Democracy Dies in Darkness.
The Post heeft ook een feministische boodschap. Uitgever Katherine Graham hield zich staande in een krantenwereld die volkomen gedomineerd werd door machtige mannen. Uiteindelijk stijgt ze boven zichzelf- en die mannen- uit, door haar besluit tot publicatie. Ze werd een voorbeeld voor veel andere vrouwen. Dit heldinnen aspect wordt in de film nogal dik aangezet. Maar wie Graham’s autobiografie My Personal History las, weet dat voor vrouwen – zeker in de zeventiger jaren- zo’n ferme rol niet gemakkelijk en vanzelfsprekend was. En nog steeds zijn machtige vrouwen in de media op een hand te tellen.
De hoofdrollen in The Post zijn voor de uitgever en de hoofdredacteur. De focus ligt niet op de journalisten. Behalve dan, in het begin, op Ben Bagdikian, de reporter die de kopieën van de Pentagon Papers van klokkenluider Ellsberg wist te bemachtigen. Het verdere journalistieke speurwerk was voor dit verhaal ook beperkt. Interessant en bijna hilarisch is wel de scene waarbij journalisten bij hoofdredacteur Bradley thuis 4000 pagina’s zonder paginanummer ordenen en daar binnen een dag het verhaal van maken. (Ellsberg had de paginanummers en de aanduiding TOP SECRET overal afgeknipt…). Ook aardig om te zien dat verhalen op typmachines getypt worden en dat de eindredactie dan nog corrigeert met potlood op papier. Mooie beelden ook van een krantenredactie in de jaren zeventig, met die ratelende typmachines dus en met voornamelijk mannelijke journalisten (in hemdsmouwen).
Voor een inkijkje in de onderzoeksjournalistiek is die andere krantenfilm over The Washington Post veel beter. All The Presidents’s Men gaat ook over het blootleggen van schandalen (Watergate), over de waarheid die presidenten liever geheim houden. All The President’s Men geeft echter een veel spannender en gedetailleerde beeld van de werkwijze van onderzoeksjournalisten. Compleet met echte aanbeljournalistiek, parkeergarages met een anonieme bron, en – vooral !- heel veel noeste research. Gebaseerd op het boek dat Woodward en Bernstein er zelf over schreven. Ook in Spotlight, valt veel meer te zien over hoe journalisten te werk gaan om zorgvuldig en geduldig een akelige werkelijkheid boven tafel te krijgen. Die film (uit 2015) gaat over de onderzoeksjournalisten van The Boston Globe die kindermisbruik in de katholieke kerk aan het licht brachten. Presidenten zijn niet de enigen die wat te verbergen hebben. Er is meer dat het daglicht niet verdragen kan. Niet voor niets noteert de VVOJ (Vereniging van Onderzoeksjournalistiek) dat het de taak van journalisten is ‘aan het licht te brengen wat anderen verborgen proberen te houden en de gevestigde belangen te bevragen’.
