Onderzoekers pleiten ervoor dat de overheid de noodlijdende nieuwsindustrie financieel gaat bijstaan. Het geld daarvoor kan worden weggehaald bij de publieke omroepen en gaan naar een fonds waar alle media in Nederland aanspraak op kunnen maken. Een voorwaarde is dat het bij steun moet gaan om nieuwsproducties met maatschappelijk toegevoegde waarde, zoals meer tuchtiging van bestuurders.
‘Nieuws dat onvoldoende door de markt wordt geproduceerd, behoeft een financiële bijdrage’, schrijven onderzoekers Barbara Baarsma, Rob van der Noll en Ward Rougoor van het SEO in hun rapport Nieuws en markt. Het gaat dan om ‘journalistieke producties die baten genereren door mensen te informeren over bestuur en samenleving zonder deze baten privaat te kunnen innen.’ Oftewel, nieuws dat essentieel is voor het functioneren van een democratie, maar waar we als burgers kennelijk niet voor willen betalen. Daar valt namelijk geen uitgever meer mee overeind te houden, dat is wel duidelijk.
Door het geld voor deze voorziening weg te halen bij de publieke omroepen en naar een openbaar fonds te brengen, profiteren meteen alle media in Nederland van het beleid dat er massamedia moeten bestaan die de publieke zaak dienen. Er wordt ook een belangrijke valse concurrent uitgeschakeld en innovatie krijgt meer kans omdat er meer marktpartijen overleven met nieuwe ideeën. ‘De huidige voorkeursbehandeling voor de kanalen tv en radio middels de publieke omroep [is] ongewenst’, aldus het bureau SEO Economisch Onderzoek, gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam. De publieke omroepen zouden voorts nieuwsproducties die commercieel prima met winst te maken zijn, zelf uit de markt moeten halen. Het onderscheid tussen commerciële en publieke zenders verdwijnt daarmee grotendeels.
Graven en spitten
De overheid mag bij het aanwenden van het geld geen onderscheid maken tussen tv, print, radio of internet. Los van de vraag of dat onderscheid zo sterk blijft bestaan, is de verwachting dat met name onderzoeksjournalistiek overheidssteun verdient. Het rendement van onderzoeksjournalistiek is op z’n best onzeker. Scoops zijn nooit gegarandeerd en het blijft de vraag of het extra betalende nieuwsklanten oplevert. De maatschappelijke baten daarentegen kunnen hoog zijn. Daar zou het de overheid om te doen moeten zijn, bepleiten de onderzoekers: ‘het graven en spitten [kan] een tuchtigend effect op bestuurders in overheid of bedrijfsleven [hebben]’.
Ook de relatief simpele verslaggeving met duiding zal kunnen profiteren van de subsidies. En dan vooral producties met een relatief kleine markt, zoals verslaggeving over kleinere regio’s. Regio’s als Aarlanderveen dus.
Betaalt, bepaalt?
SEO brengt een reëel streven in beeld, in ieder geval ingebed in een sterk analyse met overtuigende argumenten, aansluitend bij een internationale discussie. Er zijn nog wel wat vragen: gaat het hier om een pleidooi voor structurele ondersteuning? Vooral daar lijken nieuwsbedrijven bij gebaat. Projectsubsidies hebben nog nauwelijks tot innovaties geleid, laat staan tot een bijdrage aan het duurzaam voortbestaan van uitgeverijen. Een andere kwestie is de onafhankelijkheid van de redacties, ook onderwerp van langer lopend debat. Hoe is die te waarborgen als de overheid via een achterdeur grip krijgt op onderzoeksjournalistiek of politieke verslaggeving? De onderzoekers vinden dat vooral nieuws dat te weinig door de markt wordt gebracht, gesteund zou moeten worden. Betekent dit dat het nieuwe fonds ook over de onderwerpen gaat beslissen?
Laat de discussie beginnen.
