Journalisten die in het verleden een opleiding journalistiek hebben afgerond, hebben nauwelijks les gehad in het analyseren en verwerken van cijfermateriaal, laat staan het werken met grote databestanden.
Die vaardigheid is nu niet meer weg te denken uit de journalistiek. Cijfers moeten net zoals woorden kritisch geanalyseerd en beoordeeld worden. Cijfers en statistieken zijn onderdeel van de dagelijkse routine op redacties: de lijsten met ‘meest gelezen artikelen’, grote ontsloten databestanden, online datatools om open data te analyseren, aantrekkelijke infografieken, web metrics en click- en kijkcijfers waar redactievergaderingen mee beginnen. We zien ook nieuwe functies verschijnen op redacties, zoals banen voor statistici, datawetenschappers, programmeurs en app-developers. Er worden steeds meer eisen dan ooit gesteld aan journalisten en aan journalistiek onderwijs.
De opleiding journalistiek aan de Hogeschool Utrecht is vier jaar geleden begonnen met een curriculumvernieuwing om in te spelen op het veranderende medialandschap. Journalistieke research, fact-checking en verificatie nemen een centrale rol in. Uit recente evaluaties blijkt dat studenten het nut en de noodzaak inzien van goede dataresearch, het verifiëren en fact-checken van cijfermatige informatie en het visualiseren van data. Desondanks is de opkomst bij lessen datajournalistiek laag. Op de dataworkshops die in de bovenbouw worden aangeboden, komen weinig inschrijvingen.
Comeniusbeurs voor ontwikkeling module
In gesprekken met studenten kwamen vooral excuses naar boven, zoals “dat is niks voor mij, ik kan niet met Excel werken” of “het is belangrijk maar anderen kunnen dat veel beter”. Onderzoek naar datajournalistiek onderwijs toont aan dat een van de grootste uitdagingen is gelegen in de angst die studenten journalistiek hebben voor data. “I came to study journalism not maths”, zei een student bij een cursus data aan de Universiteit van Wisconsin (Culver, 2014). Deze angst voor cijfers en databestanden is ook herkenbaar bij studenten aan de school voor journalistiek in Utrecht.
Dit is niet alleen een groot probleem voor de toekomst van de journalistiek, maar ook voor journalistiekstudenten, die wel het belang inzien voor hun beroepenveld maar zich onzeker voelen over het werken met data. Ze verzinnen liever excuses dan dat ze toegeven dat ze ‘bang zijn voor cijfers’.
Een team docenten van de school voor journalistiek heeft samen met het lectoraat een Comeniusbeurs gehonoreerd gekregen om een module te ontwikkelen waar studenten in co-creatie met docenten en data-experts uit de journalistieke praktijk data leren te ontsluiten over relevante maatschappelijke vraagstukken en zo nieuwe journalistieke verhalen te onthullen.
Co-creatie tussen studenten, docenten en praktijkexperts
Het doel is om samen met studenten, docenten en praktijkexperts te ontdekken welke methoden geschikt zijn om cijferangst weg te nemen en datarijkejournalistieke verhalen te maken. We onderzoeken en ontwikkelen onderwijsmethoden en werkvormen die hiervoor geschikt zijn.
Dit doen we door experiential learning toe te passen in drie medialabs van 5 weken. Elk medialab bestaat uit een intensieve bootcamp van drie dagen om groepsvorming te creëren. Studenten gaan in opdracht van experts de uitdaging aan te gaan om een real-life datavraagstuk op te lossen. De real-life vraagstukken zorgen voor het creëren van een level of confusion of onzekerheid bij de student hoe het aan te pakken. Zo kunnen we nagaan waar en wanneer precies onzekerheid over cijfers en data optreedt. Vervolgens gaan studenten in vier achtereenvolgende weken aan de slag met data, het ophalen van informatiemateriaal door journalistieke research en interviews, en het produceren van journalistieke verhalen. De begeleiders passen op basis van leervragen, successen en knelpunten, verschillende onderwijsinterventies toe en gaan, samen met studenten op zoek naar effectieve methoden en werkvormen.
Het lectoraat doet onderzoek naar deze medialabs om interventie-advies te geven voor de volgende medialabs. Iedere keer worden er interventies toegepast om na te gaan wat werkt voor docent en student.
Dit project dient als een leeromgeving om na te gaan wanneer en hoe studenten te maken krijgen met cijfer- en data-angst en hoe data-rijke journalistieke verhalen ondersteund kunnen worden in een onderwijsleeromgeving. De module zal eind september starten.
