Het lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek doet samen met de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Wenen onderzoek naar immersive journalism. Na het analyseren van bijna 200 immersieve producties interviewden wij tien makers. Eén van hen is Shehani Fernando, die Sea Prayer maakte voor The Guardian.
Het is zomer 2017 – bijna twee jaar na de sterfdag van de driejarige Syrische vluchteling Alan Kurdi. Beelden van het aangespoelde peuterlijfje maakten twee jaar eerder internationaal veel los. Hoewel The Guardian merkt dat het publiek overladen is met beelden van vluchtelingen, afgevlakt voor het leed, besluit de redactie in samenspraak met de UNHRC om de dag niet ongemerkt voorbij te laten gaan. ‘We zochten een tegengif’, verteld Shehani Fernando, toentertijd immersive producer bij The Guardian. Het werd Sea Prayer, een geanimeerd 360-gradenverhaal waarin een vader zijn zoon op de vooravond van hun oversteek naar Europa vertelt over hun vaderland Syrië.
‘Voor ons draait immersieve journalistiek om het creëren van een nieuw perspectief’, vertelt Fernando. ‘We plaatsen het publiek in een andere positie dan ze gewend zijn en betrekken ze bij het verhaal.’ Het vluchtelingenverhaal is daar bij uitstek geschikt voor. ‘Het is heel moeilijk om daarvoor nog emotionele betrokkenheid te creëren. Mensen denken maar zelden na over hoe het is om op zo’n boot te stappen, om je land te ontvluchten, de plek waar je bent opgegroeid te verlaten – misschien wel voorgoed. Dat is zo’n gigantische beslissing, maar alles waar je als vluchteling aan denkt is de veiligheid van je familie. Dat wordt invoelbaar.’
De productie is gebaseerd op een fictieve brief van een vader aan zijn zoon, geschreven door Khaled Housseini voor de UNHRC. Dat roept vragen op – terecht ook, vindt Fernando. ‘De vraag is vaak: is het journalistiek of is het drama? Wat voor ons belangrijk is, is dat het maakproces journalistiek is.’ Een voorbeeld: voor de productie Limbo, eveneens over vluchtelingen, werden meer dan twintig mensen geïnterviewd. ‘Vanuit die inzichten bouwen we toe naar een narratief. Dat is hoe we werken. Zelfs toen we een verhaal maakten over de eerste indrukken van een baby, First Impressions, hebben we een groot aantal wetenschappers en ontwikkelingsexperts gesproken. Vervolgens vragen we ons af hoe we het publiek erbij kunnen betrekken, zodat we empathie kunnen opwekken of mensen kunnen aanmoedigen om hun standpunt over het onderwerp te herzien.’
De werkwijze bij Sea Prayer was anders. ‘Er lag al een tekst klaar, die geschreven was in opdracht de UNHRC. We hadden dus iets concreets om mee te werken. Daarom ging het onderzoek eerder over de look and feel, het visuele scenario. Er waren zoveel mogelijkheden om het verhaal te visualiseren. We hadden het verhaal kunnen laten naspelen door acteurs of beelden van echte vluchtelingen kunnen gebruiken. In plaats daarvan kozen we voor animatie, omdat dit je gek genoeg dichterbij het subject brengt. Het is veiliger, want je kunt je eigen voorstelling in je hoofd maken zonder dat je geconfronteerd wordt met echte mensen. De stem van de vader wordt daardoor de stem van iedere vader. Dat maakt animatie zo krachtig.’
Journalistiek zou Fernando Sea Prayer niet noemen. ‘Maar wat erg belangrijk is voor ons, is dat het een licht werpt op actuele problemen. Sea Prayer eindigt daarom met feiten en cijfers over bootvluchtelingen. We hopen dat mensen daardoor inzien dat het verhaal fictief is, maar gaat over problemen die helaas echt zijn.’
Sea Prayer bekijk je hier in 360 graden, de VR app download je hier.
