“Prachtige infographic van Ruiter Janssen in NRC Next van vandaag. Zuid-Afrika in 1990 en nu.” schrijft Bart Luirink op Facebook. Hij is ook prachtig. Nu is Luirink hoofdredacteur van ZAM magazine, dat ook de bron is voor de NRC-infographic, maar dat neemt niet weg dat infographic mooi is. Waarom is dat zo? En is hij behalve mooi ook waar?
De visualisatie staat bij een artikel van Bram Vermeulen over het blijvend racisme in Kaapstad, waar het voor zwarten nog steeds moeilijk is een plaats te boeken in een goed restaurant .
Mooi
De infographic valt onmiddellijk op en is een genot om te zien: de tegenstelling tussen Zuid-Afrika van 1990 en nu verbeeld in een symetrisch figuur in het midden van een dubbele pagina van de krant. Het oude en het nieuwe land gescheiden door twee vlaggenmasten die de naad van de pagina markeren; de oude vlag naar links wijzend, de nieuwe naar rechts. Met daar onder een kaartje en twee makkelijk te lezen grafieken over toename van inkomen, en toename van HIV-geïnfecteerden, van blank, gekleurd en zwart.
De boodschap die je er op het eerste gezicht uithaalt, is: blanken nemen niet in aantal toe, maar worden wel veel rijker dan de zwarte en hebben bovendien veel minder te lijden onder HIV.
Dat is schokkend nieuws dat je esthetisch krijgt voorgeschoteld en snel te snappen valt. Wat wil je nog meer van een infographic?
Nieuws
Misschien dat je ook nog begrijpt wat er echt aan de hand is. Laten we eens kijken wat de graphic precies heeft te vertellen. De graphic heeft geen eigen kop, wat wel gebruikelijk is bij NRC: kop en legenda vertellen wat je ziet. Zoals dat ook het geval is bij de graphic op de voorpagina van NRC die dag: boven een kaart van Oekraïne “Terreinwinst separatisten sinds vorige overlegronde in Minsk”. Bij de Zuid-Afrika infographic ontbreekt dat. Je moet raden waar het over gaat. Nou is dat niet moeilijk, want de plaatjes lijken voor zich te spreken.
Allereerst een kaart waarop je links (1990) de thuislanden ziet afgebeeld en rechts Zuid-Afrika, zoals het nu is, zonder thuislanden. Dat is niet veel nieuws. Dan staan er links en rechts in de kaart rode stippen ‘Belangrijke industrie’. Dezelfde hoeveelheid stippen links en rechts. Ook geen informatie dus.
Bevolkingsaantal
Gaan we naar beneden. Onder het kopje ‘Bevolking naar ras’ zien we vier bollejtesdiagrammen die laten zien hoe het zit met de aanwas van blanken, aziaten, kleurlingen en zwarten. Het toch al kleine vierkant met witte cirkels dat voor het aantal blanken staat, is maar met een half rijtje gegroeid tussen 1991 en 2014, terwijl het zwarte blok haast verdubbeld lijkt. De verhouding zwart-wit lijkt dramatisch veranderd.
Nog een keer kijken. In de tussentijd is het totaal van de bevolking 1,5 keer toegenomen. Dat geldt ook voor de zwarte bevolking. De blanke bevolking is relatief wat afgenomen. Maar dat was al zo nadat Mandela aan de macht kwam, en vele blanken het land verlieten. Weinig nieuws dus.
Jaarinkomen
Nog een stap naar beneden, naar het meest schokkende nieuws: het jaarinkomen per inwoner per ras. De verhouding tussen de stippellijn die de hoogte van het inkomen weergeeft, lijkt in 2013 nog meer in het voordeel van de blanken te zijn dan in 1996. Maar in feite zijn ze er allebei vijf keer op vooruit gegaan. Hoe het met de inflatie zit vertelt het plaatje niet.
Het is natuurlijk opvallend dat de blanken gemiddeld nog steeds zeven keer rijker zijn dan de zwarten, ondanks twintig jaar zwart bewind.
HIV
Dan de HIV. In 1990 had 0% van de blanken daar last van, nu 2,3%. Voor de zwarten zijn de cijfers 1,3% in 1990 en 20% in 2013. Ook daar lijkt sprake van scheefgroei.
Maar hoe moet je dit alles duiden zonder toelichting en context? Niet te doen. Maar het beeld dat blijft hangen na he scannen van deze mooie infographic is wel: oef wat gaat het daar mis. Ook bij mij. Maar wat gaat er precies mis? En waar komt dat door? Dat vertelt de infographic niet.
Wat is dan de toegevoegde waarde van zo’n infographic? Mooi plaatje – zeker. Maar verder?
