“We gaan weer terug naar hoe het ooit begon, journalistiek draait uiteindelijk nog steeds om het vertellen van verhalen en mensen raken”, concludeerde lector journalistiek Yael de Haan na een middag over immersieve journalistiek. Op deze middag presenteerden we resultaten van het tweejarig onderzoek ‘Immersieve Journalistiek en het Betrokken Publiek’, aangevuld door praktische inzichten van verschillende journalistieke experts. Het antwoord op de vraag of immersieve journalistiek toekomst heeft? Ja, maar het draait niet enkel om nieuwe technologie.
Twee jaar lang onderzochten we (JournalismLab), samen met de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Wenen, het fenomeen ‘immersieve journalistiek’. Een nieuwe vorm van journalistiek waar de gebruiker wordt ‘ondergedompeld’ in het verhaal, door bijvoorbeeld nieuwe technologieën als virtual reality (VR) in te zetten. Dit deden we in nauwe samenwerking met de publieke omroepen KRO-NCRV, NOS, VPRO en NTR en het instituut voor Beeld en Geluid.
Op woensdag 4 maart presenteerden we de resultaten in Beeld en Geluid en reflecteerden we met immersieve filmmaker Karen Palmer en de publieke omroepen op de toekomst van immersieve journalistiek. De informele middag begon met de presentatie van de resultaten van de afgelopen twee jaar door Yael de Haan.
Het onderzoek: Immersiviteit is meer dan VR
Toen we aan het onderzoek begonnen, was er nog weinig bekend over immersiviteit in journalistieke producties. Voordat we deze nieuwe vorm van storytelling konden onderzoeken, moesten we eerst de literatuur induiken om een beter begrip te krijgen van immersie. Wat houdt het in? Wat maakt een productie immersief? We vonden drie basis ingrediënten die een journalistieke productie immersief kunnen maken:
Technologie
Hierbij gaat het om de inzet van modaliteiten (beeld en geluid), de kwaliteit daarvan, het type apparaat (van laptop of mobiele telefoon tot VR-headset) en de mate van inclusie van het apparaat (in hoeverre ben je afgesloten van de werkelijke wereld en ondergedompeld in de productie).
Narratief
Bij het narratief gaat het om het onderwerp, de verhaallijn en om welk perspectief je als gebruiker hebt. Speel je een rol in het verhaal of ben je slechts toeschouwer? Ervaar je het verhaal vanuit een ‘first-person’ of een ‘third-person’ perspectief?
Interactie
Hierbij gaat het om de technologische interactiemogelijkheden – kun je in 360-graden om je heen kijken? Kun je interacteren met objecten in de virtuele wereld? En narratieve interactiemogelijkheden – kun je invloed uitoefenen op de verhaallijn en hoe het verhaal zich ontvouwd? Kun je zelf bepalen welke delen van het verhaal je krijgt te zien?
Deze drie elementen kunnen in verschillende mate leiden tot emotionele betrokkenheid bij de nieuwsgebruiker (lees hier meer over de immersieve elementen). Dit komt door het concept presence. Dat is een psychologische staat, waarin de gebruiker het gevoel heeft daadwerkelijk in de verhaalwereld te zijn, en waarbij het bewustzijn van de fysieke wereld vermindert. Wanneer het gevoel van presence wordt ervaren zou dat moeten leiden tot meer emotionele betrokkenheid van de gebruiker.
In de volgende fase van het onderzoek wilden we weten: hoe worden deze elementen ingezet in immersieve journalistieke productie? Hoe immersief zijn immersieve producties nu eigenlijk en hoe komen deze producties tot stand? Dit hebben we onderzocht met een inhoudsanalyse van 190 immersieve journalistieke producties wereldwijd (van interactieve web documentaires, tot 360-graden video’s, tot virtual reality producties) en interviews met 15 immersieve makers.
Uit de analyse van immersieve producties bleek dat de drie immersieve elementen nog weinig worden toegepast. Immersieve technologieën, zoals 360-graden video en VR, worden ingezet, maar interactiemogelijkheden en first-person perspectieven worden nog weinig toegepast. De gebruiker blijft vaak een toeschouwer en wordt niet betrokken bij het verhaal: immersieve journalistieke producties bieden vaak nog een lage mate van ‘onderdompeling’. Op basis van de inhoudsanalyse en interviews maakten we een typologie van immersieve journalistiek. Lees meer hierover in onze longread.
Het publiek
Misschien is wel de belangrijkste vraag wat het publiek ervan vindt. Wat is het effect van immersieve journalistiek? En wat draagt het bij? Om dit te onderzoeken deden we drie experimenten met totaal 350 participanten en hielden we vijf focusgroepen. We testten de effecten van de inclusie van de technologie, de interactiemogelijkheden en de rol van de gebruiker in het verhaal (participant of toeschouwer) op het gevoel van presence en de emotionele betrokkenheid van het publiek.
Uit de experimenten en focus groepen blijkt dat wanneer een gevoel van presence wordt ervaren door de participanten, dit erg sterk samenhangt met een hoge mate van emotionele betrokkenheid bij het verhaal. Ze kunnen zich beter inleven in de situatie van de hoofdpersoon en worden geraakt door het verhaal. Verrassend bleek dat de gebruikte technologie weinig invloed heeft op het gevoel van presence, en dat vooral interactie en een rol voor de gebruiker in het verhaal wel hiertoe leiden. Immersieve journalistiek blijkt dus veel meer te zijn dan het toepassen van nieuwe technologieën zoals 360-graden video’s en virtual reality, en draait om het betrekken en onderdompelen van het publiek in een verhaal door interactie en storytelling. Hier liggen kansen voor journalisten om verhalen te maken, waar gebruikers autonomie en betrokkenheid ervaren.
‘Storyteller of the Future’ Karen Palmer
Hoe werkt dit nu in de praktijk? We vroegen immersieve filmmaker Karen Palmer een keynote te geven waarbij ze de aanwezigen meeneemt achter de schermen van het immersieve productieproces. Karen Palmer is geen journalist, maar filmmaker en storyteller die genres van film, gaming, kunst, wetenschap en technologie combineert in haar producties.
Met haar producties wil ze het publiek bewust maken van hun onbewuste gevoelens en gedachten, en op deze manier anders laten nadenken over serieuze maatschappelijke problemen. In plaats van het zien van iemands anders perspectieven op sociale media, vindt zij het belangrijk dat je situaties zelf, als mens, ervaart. Haar immersieve responsieve film ‘RIOT’ maakt gebruik van A.I., Machine Learning en gezichtsherkenning om de kijker te navigeren door een gevaarlijke oproer. Het narratief past zich aan op de reactie van elke kijker op gebeurtenissen.
Het belangrijkste dat nodig is voor haar immersieve producties is kennis en ervaring uit verschillende disciplines. Interdisciplinair samenwerken leidt tot de meest interessante projecten volgens Palmer, en dit is wat de journalistiek zou moeten doen.
“When facing complex issues, there is a necessity of collaboration” –
Karen Palmer
Verder geeft Palmer het publiek mee dat het belangrijk is om als immersieve maker naar de toekomst te kunnen kijken en bewust zijn van wat er gaande is voordat iets het nieuws bereikt, zodat je werk actueel is. Daarnaast moet je als maker realiseren dat je werk niet alleen moet draaien om het creëren van impact. Je hebt ook een hoge verantwoordelijkheid voor de nazorg, of ‘emotionele decompressie’, van je publiek.
The state of the art: huidige immersieve journalistiek
Tot slot presenteerden de partners NOS, KRO-NCRV en VPRO hun meeste recente projecten op het gebied van immersieve journalistiek. Ook voor hen blijkt de technologie niet het belangrijkste te zijn voor het onderdompelen van het publiek, maar willen dit bereiken door de gebruiker centraal te zetten in het verhaal.
José de Vries van het innovatielab van de NOS, presenteerde het recente project ’75 bevrijding’, waar je als lezer een ‘first-person’ ervaring krijgt van het jaar van de bevrijding. Iedere dag komt het nieuws van precies 75 jaar geleden op het platform en krijg je het mee alsof je je in die tijd bevindt.
Cyril Snijders van KRO-NCRV presenteerde de nieuwe podcast van het programma BinnensteBuiten, waar je door een innovatieve 3D audio-ervaring je waant in de mooiste natuurgebieden in Nederland.
Geert-Jan Strengholt presenteerde het nieuwste project van VPRO, waarbij je de gevolgen van ‘smart devices’ ervaart in een interactief Augmented Reality verhaal op de smartphone. Dustin, ‘de virtuele slimme stofzuiger’, is een veeleisend smart-device. Dustin ‘praat’ met je via een chat (gebaseerd op een literair verhaal van Niels van ’t Hooft) en de gebruiker krijgt gedurende de dag game-achtige opdrachten. Hoe gaan we om met het toenemend aantal smart devices in ons dagelijks leven, vooral wanneer deze ook emotionele intelligentie gaan ontwikkelen? (Vanaf eind april in de appstore).
De middag over immersieve journalistiek werd afgesloten met de vraag aan de immersieve makers: heeft immersieve journalistiek een plek in de toekomst van de journalistiek? Ja, klinkt het, maar niet enkel op gebied van technologie. Het gaat om storytelling en mensen raken – eigenlijk precies zoals het allemaal ooit begon.
