De gemiddelde relschopper in Haren zal het boek Kroniek van een aangekondigde dood van Gabriel García Márquez waarschijnlijk niet hebben gelezen. Maar vervang de twee broers op weg naar het plegen van een moord wegens eerwraak door een horde feestgangers op weg naar een lekkere relpartij en de parallellen dringen zich op: twijfelende autoriteiten, hyperventilerende media, een wat lacherige onderschatting van wat komen gaat en vooral het onvermogen de toch zo lang van tevoren aangekondigde gebeurtenissen te voorkomen spelen in beide verhalen een hoofdrol.
Nakaarten begonnen
Wat Márquez na de gepleegde moord niet doet is nakaarten en schuldigen aanwijzen. Dat spel is in Nederland inmiddels in volle gang. Respectievelijk de privacy-instellingen van Facebook, de olie op het vuur gooiende reguliere media en de gebrekkig communicerende gemeente moeten het daarbij ontgelden.
Wat als-gehalte
De eerste twee discussies kenmerken zich door een hoog ‘wat als-gehalte’. Het debat rond Facebook lijkt vooral gevoerd te worden door believers en non-believers. En dat de aandacht op tv en in de kranten het effect heeft versterkt laat zich raden. Over de oproep op het populaire radiostation 3FM om vooral te gaan feesten is met het excuus van de betreffende dj alles gezegd. Tegelijkertijd zal niemand ooit weten hoeveel relschoppers thuis waren gebleven, ware het dat DWWD minder hip en enthousiast over Project X Haren had bericht.
Dat de reguliere media het nieuws oppikten lijkt mij niet voor journalistieke discussie vatbaar. Een burgemeester die publiekelijk zijn angst uitspreekt voor rellen in zijn villadorp en een noodverordening afkondigt, dat laat geen journalist liggen. Nieuws is nieuws.
Schade via Twitter beperken
Over de communicatie van de gemeente is zo vlak na de rellen al wel het een ander vast te stellen. Los van de vele interviews in de traditionele nieuwskanalen, trachtte het college ook via de sociale media de schade op voorhand te beperken. Keurig volgens de handleiding van het Nationaal CrisisCentrum mengde de gemeente zich op 18 september voor de eerste maal op Twitter. Logisch, daar zit immers de doelgroep, zijnde de jeugd die overtuigd moest worden beter weg te blijven uit Haren.
Twitteren uit noodzaak
Ervaringen van eerdere incidenten leert dat adequaat communiceren via Twitter ten tijde van crisis meer dan noodzakelijk is. Tijdens de grote brand bij Chemie-Pack in Moerdijk (januari 2011) hadden de autoriteiten geen greep op de vele geruchten. De gemeente en veiligheidsregio waren en bleven vrijwel onzichtbaar in de sociale media.
Mede hierdoor glipte ook de regie over de publiciteit hen uit handen. Een officieel account @brandinmoerdijk verscheen zes dagen na dato. Het lot van de burgemeester was toen al bezegeld.
Zwijndrecht had les geleerd
Anders was dat een paar dagen later tijdens een chemische treinbrand op rangeerterrein Kijfhoek in Zwijndrecht, waar de autoriteiten vrijwel onmiddellijk een account openden. Via de sociale media kreeg de bevolking rechtstreeks te horen wat er speelde en hoe de autoriteiten de crisis te lijf gingen. Het leverde de gemeente een eervolle vermelding op in de bovengenoemde handleiding hoe te twitteren tijdens crisis.
Schietpartij Alphen: succesvolle rumor control
Ook de gemeente Alphen aan den Rijn en de politie Hollands Midden kregen alle credits voor de manier waarop ze tijdens de schietpartij Twitter gebruikten. Via veel gevolgde en geretweette accounts hielden de autoriteiten de bevolking constant op de hoogte. “Rumor control, het beheersen van geruchten door de autoriteiten, is zelden zo succesvol toegepast”, concludeert de Politieacademie in een vorige maand uitgebracht onderzoek Lessen in Crisisbeheersing.
@GemHaren niet alleen op Twitter
Hoewel de communicatie rond een acute crisis zich niet laat vergelijken met die rond een zich aankondigende gebeurtenis, had de gemeente Haren dus voldoende reden om zich ook op de sociale media te begeven. De gemeente was daar bepaald niet alleen. Op het hoogtepunt liep het aantal tweets op tot tegen de 100.000 per uur. De tientallen eigen tweets van @gemharen vielen daarbij uiteraard in het niet.
Wel feest/geen feest
Over de vraag waarom de boodschap die de gemeente wilde uitdragen – “kom niet naar Haren” – uiteindelijk niet effectief bleek valt zo kort na de rellen slechts te speculeren. Mogelijk heeft juist deze afschrikking het voor de feestgangers extra spannend gemaakt. Duidelijk is wel dat er geen eenduidig standpunt is genomen: met name de – door de burgemeester zelf gedane – suggestie dat de gemeente zelf een feest zou organiseren bleef lang boven de markt hangen.
Toen besloten werd om dit niet te doen was het gerucht ondanks herhaalde ontkenningen niet meer te ontzenuwen. Ook de toon van de tweets lijkt wat te joviaal te zijn gekozen, zo blijkt uit een eerste (summiere) rondvraag onder een klein aantal jongeren die overwogen te gaan. “Hiermee sluit de gemeente nauw aan bij de jongerencultuur. Alleen al de gekozen hashtag (#ProjectxHaren) verstevigt het idee dat er inderdaad zoiets is als een Project X in Haren,” aldus een van hen.
Wat ook opvalt is de onbezorgde, bijna vrolijke sfeer die aanvankelijk uit de tweets spreekt. Ofals de gemeente zich bijna verheugde op een creatief feestje.
Wo ist der Bahnhof?
Pas later volgden de oproepen om niet naar Haren te komen. Toen de gemeente uit voorzorg de straatnamenbordjes weghaalde namen de gesproken jongeren de boodschap helemaal niet meer serieus. Alsof we niet allemaal een gps hebben. We leven niet meer in de tijd van Wo ist der Bahnhof?
De rest is geschiedenis. Márquez zou er zomaar een verhaal over kunnen schrijven.
