De Gemeente Zaanstad heeft een opmerkelijke bijdrage geleverd aan de jurisprudentie over de openbaarheid van bestuur. Deze week werd een journaliste van Dagblad Zaanstreek verzocht een openbare hoorzitting te verlaten. Daarmee werd het een besloten zitting – en daarmee werd ook één van de grondbeginselen van de lokale democratie aangetast: de openbaarheid van bestuur.
De aanleiding lijkt futiel: een illegaal aangemeerde woonboot. Een typisch gevalletje voor de Rijdende Rechter zou je zeggen, maar in dit geval uitgevochten bij de gemeente.
Openbare zitting
Verslaggever José Pietens van Dagblad Zaanstreek werd verzocht de openbare hoorzitting waarop de bezwaarmakers hun problemen zouden toelichten te verlaten omdat de bezwaarmakers dat wilden. Die waren het namelijk niet eens met eerdere berichtgeving in de krant.
Toen de verslaggever stelde dat het een openbare zitting was en dat ze alle recht had daar te blijven en niet van plan was te vertrekken, zei Nelleke Zeef (afdelingshoofd Juridische Zaken van Zaanstad) dat de zitting in dat geval niet door zou gaan en dat ze wel “een andere manier” zou vinden om de bezwaarmakers te horen.
Pietens vertrok onder protest. Woordvoerder Melissa Rotteveel van de gemeente liet aan de krant weten dat het geen dreigement was maar “een suggestie” omdat de emoties wel eens hoog op zouden kunnen lopen “waardoor het Nelleke beter leek als de journaliste er niet bij zou zijn.” Vervolgens werd de zitting (zonder de pers) voortgezet.
Openbaarheid van groot belang
De gemeente stelt daarop in een verklaring: “Het afdelingshoofd juridische zaken van de gemeente was in de veronderstelling dat de journaliste daarop zelf besloot de hoorzitting niet bij te wonen.” Niks aan de hand dus. Maar een dag later komt de gemeente met een andere verklaring: “De gemeente Zaanstad acht openbaarheid van groot belang. Ze betreurt het dat de indruk is ontstaan dat de aanwezigheid van pers bij de openbare hoorzitting niet wenselijk was. De gemeente gaat het voorval evalueren.”
Het gedraai van de gemeente maakt het er niet veel beter op. Suggestie, verbod, indruk of dreigement: de gemeente vliegt hier uit de bocht. De bezwaarmakende burger heeft recht om zich te verweren, maar alle andere burgers hebben het recht om te weten hoe de gemeente dat oplost: worden de juiste procedures gevolgd, zijn de argumenten in orde, krijgen de bezwaarmakers de gelegenheid om zich te verweren.
Cruciale denkfout
Openbaarheid is de kern van de lokale democratie. En als een gemeente vindt dat democratie ook wel zonder openbaarheid kan, is dat een cruciale denkfout.
Wat op de zitting besproken is, wat de argumenten van de gemeente en bezwaarmakers waren, weten we niet. Het is zelfs de vraag of die “besloten” zitting wel rechtsgeldig is. Maar ernstiger is natuurlijk de anti-openbaarheids-mentaliteit bij de gemeente.
Een eerdere versie van dit artikel (van dezelfde auteur) verscheen eerder op De Orkaan.
