De nieuwste aanwinst in het medialandschap; de podcast.

Met de NPO als fervent podcastmaker en producent, Spotify en iTunes die hun podcastlijsten dagelijks aanvullen en verversen én met de recente publicatie van het eerste grote onderzoek naar podcasts kunnen we er niet meer omheen: we hebben er een nieuw medium bij, de podcast. Althans, helemaal nieuw is het natuurlijk niet, net zoals Netflix of Hulu of een andere tv-streamingdienst een aanvulling op het lineair tv-kijken is, zijn podcasts een aanvulling op een al veel ouder medium: de radio. Wat betekent dit voor het medialandschap? Wat voor een invloed heeft dit op het luistergedrag? Waar komen de podcasts en de makers van podcasts vandaan? Zijn het verhalenvertellers? Of radiomakers? Of allebei? Hoogste tijd om ons meer te verdiepen in het fenomeen, hoogste tijd voor meer onderzoek.

Momenteel voeren we een onderzoek uit naar podcasts. Luisteraars wordt gevraagd welke podcasts ze leuk vinden, waarom ze podcasts luisteren, wat ze zouden willen horen in een podcast en wat ze juist niet willen horen. Uiteindelijk is het doel om de resultaten hiervan te presenteren aan een publiek van professionele podcastmakers en aan een wetenschappelijk publiek van mediaonderzoekers.

Onderzoek naar media en maatschappij

Waarom doen we dit? Waarom voeren we dit onderzoek uit en waarom is het belangrijk om dit te delen met podcastmakers en wetenschappers? Het primaire doel ligt voor de hand: omdat we meer willen weten over een bepaald fenomeen, in dit geval de podcast. Podcast is tenslotte een nieuwe mediavorm  en daar weten we nog weinig van.

Maar er is nog een andere, onderliggende reden om ons hiervoor te interesseren: media spelen een belangrijke rol in onze maatschappij, media doen mee in het vormen onze cultuur, onze gewoonten, ons gedrag. En wanneer het medialandschap verandert, kan dat invloed hebben op ons gedrag. Denk bijvoorbeeld aan de in dit verband altijd weer genoemde massapaniek in de jaren 30 naar aanleiding van het radiodrama ‘The War of the Worlds’, over een Martiaanse invasie van de Aarde. Veel luisteraars hadden niet door dat dit een fictief verhaal was en raakten in paniek; ze dachten dat de wereld écht werd aangevallen door marsmannetjes. Dit was natuurlijk slechts een momentopname, zij veranderde het gedrag van luisteraars maar kortstondig.

Media kunnen echter ook op een grotere, meer structurele manier invloed hebben. Zo opperde Benedict Anderson in de  jaren 80 in zijn boek Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, dat het fenomeen nationalisme – het idee van samenzijn en saamhorigheid – te danken zou zijn aan de uitvinding van de drukpers en de opkomst van de krant. Hierdoor gebeurde er namelijk iets opmerkelijks: mensen gingen collectief hetzelfde doen, namelijk dagelijks de krant lezen. Dit zorgde voor een gevoel van saamhorigheid op een schaal die tot dan toe ongekend was. Bovendien werd informatie over het wel en wee van het land zeer toegankelijk, wat het gevoel van saamhorigheid versterkte, al helemaal in naties waar men allemaal dezelfde taal sprak. Dit gevoel van collectiviteit door een nieuw medium, werd in de twintigste eeuw nog eens versterkt door de televisie. Hoe snel werd het niet gewoonte om met z’n allen tegelijkertijd, om acht uur dus, het journaal te kijken?

In onze huidige samenleving verandert het medialandschap nog sneller en komen steeds meer soorten media. Vooral de opkomst van de interactieve media, wat men wel eens het web 2.0 noemde, zou enorme impact hebben op het huidige medialandschap en, in het verlengde hiervan, op de maatschappij. Interactie tussen producent (journalist) en consument (publiek) leidde tot emancipatie van laatstgenoemde: het publiek zou meer invloed kunnen uitoefenen op agenda-setting, het publieke debat en op de inhoud van het maatschappelijk discours. Bovendien zien we nu dat volledige generaties zich op geheel andere wijze ontwikkelen omdat ze opgegroeid zijn met Facebook en Instagram. Zo vreest men dat ‘generatie Z’, de generatie die groot werd met sociale media, veel egocentrischer is dan voorgaande generaties –  iets wat nog altijd niet is bewezen overigens.

Het is belangrijk niet te vervallen in een deterministisch idee van media. Media zijn niet de oorzaak van de manier waarop generaties worden gevormd. Generaties worden niet gevormd door media, maar door honderden verschillende factoren; familie, vrienden, opleiding, religie en sociale economische status enzovoorts. Maar, media spelen nu eenmaal wel een heel dominante rol in onze maatschappij. En daarom is het belangrijk om op te letten als er binnen het medialandschap een nieuwe speler opkomt. In dit geval de podcast dus.

MEER OVER

Over Journalismlab

Onderzoek in de context van de digitale wereld

Het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie (JournalismLab) doet aan de hand van diverse thema’s praktijkgericht onderzoek. Hierbij kijken we naar de wederkerigheid tussen drie journalistieke processen: productie, inhoud en effect.

Deel dit artikel:

Lees meer

Thema's

Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Wil je op de hoogte blijven van Journalismlab en alle ontwikkelingen schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.