“Mijn grootste wens is dat datavisualisatie de status van het leuke plaatje verlaat en gebruikt wordt als onderzoekstool. Goede datavisualisatie leidt tot meer waaromvragen. Dat kan de journalistiek wel gebruiken.”
Dat zegt NRC-dataredacteur en mede-oprichter van LocalFocus Yordi Dam aan het eind van een gesprek dat ik met hem had naar aanleiding van zijn optreden (van 1 minuut – over snel en compact gesproken!) op de avond voor infographics en online verhalen maken op 10 mei in Pakhuis de Zwijger.
Op die avond spreken redacteuren en datavisualisatiemakers als Maarten Lambrechts en Jan Willem Tulp over de samenwerking tussen journalisten, vormgevers, data-analisten en programmeurs bij de productie van online visualisaties. In aanloop van die bijeenkomst vraag ik Yordi Dam hoe het staat met die samenwerking. Ik doe dat aan de hand van vier begrippen die centraal staan in de boundary crossing theorie. Een theorie die probeert te vatten wat samenwerking van professionals uit verschillende disciplines tot een succes maakt .
Identificatie
‘Identificatie’ is een van de vier zogenoemde leermechanismen die laat zien hoe het staat met de veranderde samenwerking. De vraag is dan in hoeverre er hernieuwd inzicht ontstaat in elkaars expertise en wat daarmee wordt gedaan.
“Vroeger was het zo dat de journalist met cijfers komt, waarna de vormgever er een mooi plaatje bij maakt. Nu zie je dat vormgevers zelf met verhalen aan de slag gaan en denken: hoe kunnen we een verhaal met data breder trekken? Een zelfde soort verandering zie je bij datajournalisten die meer oog krijgen voor vormgeving. Vanuit LocalFocus zie ik dat een aantal webredacteuren bij regionale kranten steeds meer verhalen maakt vanuit data. Doordat de tools er zijn zien journalisten mogelijkheden voor een ander type verhalen. Dat was vooral zo bij het helaas ter ziele gegane Dichtbij.nl waar ze met een datastuurgroep werkten. Maar ook bij Omroep Brabant en Het Parool zie ik meer op data gestoeld onderzoek.”
Coördinatie
Het tweede leermechanisme dat wordt onderkend bij de samenwerking tussen verschillende disciplines is coördinatie: het inzetten van alternatieve middelen en procedures om effectieve afstemming mogelijk te maken.
“Je ziet dat webredacteuren bij de productie van verhalen steeds meer gefocust zijn op de resultaten van nieuwe onderzoek, of zelf onderzoek gaan doen om aan data te komen. Zoals bij BN De Stem waar cijfers over ouderen die steeds vaker verlenging van hun rijbewijs krijgen aanleiding waren voor verhalen over ouderen en rijscholen. Zelf ga ik ook op een andere manier te werk. Zo kom ik bijvoorbeeld bij een redactievergadering van NRC met een spreadsheet om te wijzen op interessante cijfers. Dat is een andere manier om tot verhalen te komen dan door af te gaan op wat zich voordoet of op wat mensen hebben gezegd.”
“Nee, het is niet zo dat er vanuit de hoofdredactie veel initiatief komt om procedures te veranderen als het om de productie van visualisaties gaat. De verandering speelt zich vooral af op een lager niveau tussen redacteuren, journalisten en vormgevers. Het ligt wat anders bij een medium als NRCQ, daar is online echt de aanjager.”
Reflectie
De term ‘reflectie’ wordt gebruikt voor het leermechanisme waarbij het gaat om het actief uitwisselen van inzichten over de eigen werk- en denkwijze.
“Als het om reflectie gaat, valt er nog wel wat winst te halen bij datajournalistieke producties. Als je nu met datavisualisaties komt is het vaak nog van o-wat-tof en o-wat-gaaf. Gewoon omdat je iets doet wat niet iedereen kan. Binnen LocalFocus vragen we natuurlijk wel af waarom nu juist deze berekening, of die visualisatie? Maar binnen reguliere redacties hoort dit soort kritische reflectie nog niet tot de dagelijkse praktijk. Een beetje meer data literacy zou geen kwaad kunnen.”
Transformatie
Transformatie is het begrip dat wordt gebruikt als het gaat om de vorming van nieuwe praktijken.
“Er is zeker sprake van transformatie als je ziet hoeveel meer eigen onderzoek er wordt gedaan door regionale media. Bij NU.nl zie je dat ook. En er wordt ook meer aan codering gedaan op redacties. Op die manier kun je visualisaties naar eigen smaak vorm te geven. Sommige redacties nemen ook programmeurs aan. Maar dat zie ik nog niet zo snel overal gebeuren. Je hoeft als journalist niet alles te kunnen, maar je moet wel weten wat de opties zijn. Dat is de basis voor een vruchtbare samenwerking.”
