Zolang er geen vaccin gevonden wordt, hebben we alleen ons (gezond) verstand om COVID-19 te beheersen. Daarom een dagelijkse post met links en kanttekeningen over het raakvlak tussen virus en journalistiek. Aflevering 7, 31 maart 2020 / Chris van der Heijden & Sebastiaan van der Lubben
**
De gelijkenis tussen epidemieën en nieuws
Steeds weer lezen we dat er op dit moment niet alleen sprake is van een biologische – maar ook van een media-epidemie en dat we ons serieus moeten afvragen welke van de twee de meest gevaarlijke is. Ik weet niet of de vergelijking zuiver is maar één ding staat vast: bij elke ramp zoals deze verspreiden zich tegelijkertijd de broodjes aap. Uit onderzoek blijkt nog iets: dat die nieuwsverspreiding min of meer eenzelfde patroon of curve volgt als die van een epidemie en ook op min of meer dezelfde wijze tot stand komt. De meest recente analyse van deze parallel is afkomstig van een man die, onbewust, precies het goede boek op het goede moment publiceerde: Adam Kucharski, onderzoeker aan de London School of Hygiene & Tropical Medicine en gespecialiseerd in de wiskundige analyse van epidemieën. Dat boek, The Rules of Contagion: Why Things Spread – and Why They Stop, verschenen op het moment dat corona nog in zijn beginfase was, is verbijsterend leesvoer. Eén citaat slechts, over de wijze waarop onzin tegengegaan kan worden:
‘Tackling harmful content [online] will have a direct effect – preventing a person from seeing it – as well as an indirect effect, preventing them spreading it to others. A small drop in the reproduction number can lead to a big reduction in the size of the outbreak.’ [cvdh]
**
Tijd voor oorlogsjournalistiek?
De vergelijking van de huidige pandemie met een oorlog is in afgelopen weken vaak gemaakt. De Chinese president had het al begin februari gedaan. Angela Merkel deed het op woensdagavond de 18e maart. Emmanuel Macron een dag eerder. Vijf keer maar liefst zei hij: ’nous sommes en querre’. Eenmaal zover was het begrip ‘oorlog’ niet meer weg te denken, zelfs Trump kwam er uiteindelijk mee. Vandaar dat het niet verbazingwekkend is dat er her en der nu ook gesproken wordt van de noodzaak van een journalistiek die daarbij hoort, bij oorlogen wel te verstaan. Zo betoogde onder anderen Gavin Ellis een paar dagen geleden. Hij is de vroegere hoofdredacteur van de New Zealand Herald en doceert op dit moment mediastudies aan de Universiteit van Auckland. In Newsroom spreekt hij van Adversity Journalism, een term die me onbekend was en letterlijk vertaald zou moeten worden als Tegenslagjournalistiek.
‘This will require journalists and news organisations to see themselves as part of the national effort to defeat the enemy and not as dispassionate observers. They continue to have a role in holding power to account, but in ways that contribute to that national effort.’ Net als in 1940 voegt Ellis eraan toen. [cvdh]
**
Tha Magix Matrix
In tijden van prangende onzekerheid en stijgende spanning is de wens om dat weg te nemen zo sterk, dat we geneigd zijn onszelf (soms willens en wetens) voor de gek te houden. We klampen ons vast aan alle denkbare informatie, zelfs als die schadelijk blijkt te zijn. De discipline om onzekerheid te omarmen en even te parkeren is maar weinigen weggelegd. Ik heb daar – zeker nu de crisis voortduurt – ook steeds vaker moeite mee: liever duidelijkheid dan die eeuwige twijfel. Niets is de mens vreemd, schrijft Kate Starbird. Maar, troost is er ook: mijn gedrag is al een tijdje een academische discipline — crisis informatics.
“(…) a multidisciplinary field combining computing and social science knowledge of disasters; its central tenet is that people use personal information and communication technology to respond to disaster in creative ways to cope with uncertainty”.
Crisis informatics beslaat de gehele rampencyclus – een woord dat ik niet eerder kende, maar nu al helpt om enigszins grip op deze coronacrisis te hebben. Een ramp doorloopt grosso modo vijf stadia: “preparation, warning, impact, response and recovery”. China zit in de laatste twee stadia, Amerika betaalt nu de prijs voor die eerste. Dol als ik ben op matrices bieden deze vijf stappen, gecombineerd met de wetenschap dat corona een politiek-bestuurlijke, sociaal-emotionele en medisch-ethische pijler heeft, mij voor de komende weken wat houvast: waar zitten we, wie is er aan de bal en wat zouden we kunnen doen? Welke vragen kunnen we nu stellen of zijn we daar nog helemaal niet aan toe? Waarom niet? Soms helpt een eenvoudige matrix om in tijden van onduidelijkheid en onzekerheid wat ordening aan te brengen. Tha Matrix helpt mij in ieder geval om gaten in mijn eigen verhaal op te sporen en systematisch op te vullen — U misschien ook. Ik word er in ieder geval heel rustig van. Overigens tipt de expert om bij aanhoudend ongemak of angst af-en-toe het nieuws gewoon te negeren. “Grote-mensensprookjes!”, zei mijn moeder vroeger bij verschrikkelijke berichten. Dan ging de oplettendheid gewoon even uit. [svdl]
**
Coronaverslaggeving: verantwoordelijkheid en tips
Het virus gaat de hele wereld over en overal zijn journalisten die verslag doen, dus is de vraag legitiem hoe in andere landen over het virus wordt bericht. Kiki de Bruin, onderzoekster en docent, wees mij op een kekke database waarin covering corona in steeds meer landen kort worden ingeleid. Daaruit ongeveer deze trend: journalisten behandelde het virus eerst al buitenlands nieuws (China en Italië), maar zoomen in du moment er binnenlands patiënten bijkwamen. Na het tellen van zieken volgt onherroepelijk de verantwoordelijkheidsvraag — wie had hier wanneer precies wat aan kunnen doen? De journalistiek geeft ons ook handvatten hoe een verlengde quarantaine te overleven: journalistiek als zelfhulpgids, service-journalistiek avant la lettre. Zo heeft de Philadelphia Citizen een social distancing edition van de krant uitgebracht met leuke dingen om te doen – vanuit huis. En wij kunnen meedoen! Want dat we niet in Philly zijn, maakt natuurlijk geen r@#t uit! Nog maar te zwijgen over alles wat gratis is nu corona ons thuis houdt. Niemand hoeft overigens onvoorbereid in isolement: er zijn heel serieuze publicaties over eenzaamheid en sociale onthouding. En tips van mensen met veel, heel veel ervaring, zoals deze indringende documentaire over isolement in Wuhan. Corona zal ongetwijfeld tot een nieuwe impuls voor ego-journalistiek leiden, als er op de scheidslijnen tussen selfie, onderzoek en portret geen nieuwe genres ontstaan. [svdl]
**
Tips? Mail gerust naar (een van beide) auteurs: sebastiaanvanderlubben@gmail.com (@Vanderlubben) en chris.vanderheijden@hu.nl.
