Zolang er geen vaccin gevonden wordt, hebben we alleen ons (gezond) verstand om COVID-19 te beheersen. Daarom een dagelijkse post met links en kanttekeningen over het raakvlak tussen virus en journalistiek. Aflevering 3, 27 maart 2020 – Chris van der Heijden en Sebastiaan van der Lubben
**
Het virus werd ontwikkeld in een laboratorium
Rampen kunnen niet zonder vijanden en schuldigen. Plagen dus ook niet. De boodschap dat ‘de schuld’ ligt bij drie onzichtbare druppeltjes is simpelweg te complex. ‘We’ willen eenvoudige waarheden, bruikbare waarheden, zichtbare waarheden, zelfs als ze onwaar zijn. En dus wordt vanaf het begin van de coronacrisis het schuldpingpongspel gespeeld. Dat spel bestaat veelal uit weinig meer dan complotgeleuter en andere broodjes aap. Zo gaat ook nu het ondertussen welhaast klassieke verhaal dat het virus in een laboratorium ontwikkeld zou zijn en dus bewust (met welk doel?) in de wereld gebracht. Het is hetzelfde als in de Middeleeuwen over de pest werd gezegd: joden zouden de waterputten vergiftigd hebben. Kletskoek natuurlijk, beide, met daarbij een fraaie taak voor de journalistiek: niet de waarheid brengen maar de leugen ontmaskeren. Dit fraaie artikel uit ScienceNews over de oorsprong van het virus kan daarbij helpen. [cvdh]
Doodsklap voor de journalistiek?
Alom klinken dramatische verhalen over de economische gevolgen van het coronavirus, ook voor de journalistiek. Freelancers die op een zijspoor gezet worden, lokale en regionale kranten die het hoofd niet langer boven water kunnen houden, media die de advertentiekosten dramatisch zien teruglopen, ontslagen. Dergelijke berichten zijn er zoveel en ze zijn zo onheilspellend dat het nu al welhaast zeker is dat onze plaag (zoals plagen en oorlogen meestal doen) ook op de journalistiek behoorlijk zal inhakken. Tegelijkertijd (optimisme is een morele plicht, denk ik, zeker in tijden als deze) zijn er ook lichtpuntjes. Zelden was in afgelopen jaren de behoefte aan nieuws zo groot als nu. Zelden was in afgelopen jaren de behoefte aan BETROUWBAAR NIEUWS zo groot als nu. Vandaar, onder meer, dat de BBC zo’n 450 ontslagen ongedaan heeft gemaakt. Wat dit alles betekent, valt onmogelijk te voorspellen. Veel slechts maar misschien ook wel wat goeds. Zie hiertoe ook de Open brief van een groot aantal betrokkenen aan de voorzitter van de Europese Commissie: ‘don’t take the media for granted’! [cvdh]
Corona-genre bij uitstek: datajournalistiek
Social distancing, epidemische spreiding, mitigatie – als er een genre is dat het virus kan verslaan (in de betekenis van verslaggeving), dan is het datajournalistiek. De plaats om te zijn, is natuurlijk het corona-dashboard van Johns Hopkins Univerity – up-to-date en to-the-point (hier het dashboard van Nederland). Een klassieker, nu al, is de uitleg van de NYT hoe het virus zich over de wereld kon verspreiden. Maar wat dacht u van deze, waarin wordt uitgelegd hoe het virus zich in een bus kan verspreiden? Of deze, waarin de New York Time in een grafiek heeft uitgelegd welke beroepen de meeste risico lopen om het coronavirus op te lopen (blootstelling aan het virus afgezet tegen de afstand tot anderen)? Information is beautiful heeft de vele aspecten van corona vercijferd, vaak in vergelijking met SARS of de varkensgriep. En: ze hebben een infographic waarin je snel kan opzoeken welke mythen en misinformatie de wereld is ingeslingerd: druk op de knop en u ziet de wildste verhalen. Toch, al die data geven geen antwoord op die ene, prangende vraag: hoe dodelijk is dit virus. Daarover een uitgebreid artikel bij Our World in Data, met een onthutsende grafiek. [svdl]
Tweede-orde probleem
Gedwongen isolement en schrijven over een gevaar dat onzichtbaar is – het zijn factoren die ons stressniveau behoorlijk kunnen beïnvloeden. Journalisten kunnen aan beide worden blootgesteld: stress in en door isolatie, bleek eerder. En als ze hun werk dan doen, veroorzaken ze mogelijk paniek en angst door de – veelal negatieve – berichtgeving. Tussen aandacht voor en belang van zit een heel directe, causale relatie: hoe meer berichten over corona, hoe belangrijker we het onderwerp vinden. Karin Wahl-Jorgensen (journalism studies) legt uit hoe de cyclus van nieuws en emotie niet alleen journalisten, maar ook hun publiek in een wurggreep houdt. Daaruit kunnen journalisten ontsnappen door oplossingsgerichte journalistiek te bedrijven. Geen juich verhalen, maar wel successen die er zeker zijn. Welke dan? Nou, deze bijvoorbeeld – als contrast met de ellende die we al genoeg over ons krijgen uitgestort. [svdl]
