Journalistieke informatieverzameling is ondenkbaar zonder Google, internet en de socials. Toch verzamelen journalisten hun informatie niet louter met digitale middelen bij digitale bronnen. Op nieuws- en actualiteitenredacties wordt nog volop getelefoneerd.
De voorlopige resultaten van mijn promotieonderzoek naar alledaagse journalistieke informatieverzameling laten zien dat journalisten op nieuws- en actualiteiten redacties vaak bellen om informatie te krijgen of te checken. Rechtstreeks contact met bronnen blijft belangrijk, ook nu veel informatie digitaal beschikbaar is. Dat ligt enigszins voor de hand voor journalisten op radio- en televisie redacties, die hebben bronnen niet alleen nodig om informatie te verstrekken. Ze willen die personen soms ook als gast in de uitzending, en dan moet je ook gehoord hebben of iemand welbespraakt is. Maar ook journalisten op online redacties zijn niet alleen aan het appen, mailen en dm’en. Ook zij telefoneren met mondelinge bronnen. Ze bellen met name autoriteiten en experts. Online journalisten bellen experts voor snelle betrouwbare informatie over ingewikkelde onderwerpen. Autoriteiten, zoals de politie, worden gebeld om bepaalde feiten of gebeurtenissen bevestigd te krijgen.
Bellen is niet simpel en snel
Op het eerste gezicht lijkt het of journalisten vooral bellen als ze haast hebben. Als ze vlak voor een deadline of vergadering zitten. Dat wordt ook aangeraden in handboeken: even bellen als je snel iets wilt weten. Maar telefoneren is meestal helemaal niet simpel en snel. Het blijkt zelden een simpele kwestie van een nummer intoetsen en dan meteen de juiste bron aan de telefoon krijgen die onmiddellijk de benodigde informatie verstrekt. Bellen om informatie te verzamelen omvat vaak een hele reeks van meerdere acties met tussendoor veel wachten. De analyse van de micro-observaties van mijn onderzoek laat complexe reeksen zien. Een veelvoorkomende reeks is: het juiste nummer googlen, iemand bellen, iemand anders bellen, terugbellen, terug gebeld worden.
Onder de douche
Bellen is dus niet simpel, en vaak ook niet snel. Vrijwel altijd duurt het wel even voordat de juiste persoon, met de juiste informatie gevonden is. Een voorbeeld:
Een journalist op de redactie van een actualiteitenprogramma wil informatie van een bekende schrijver. Eerst sms’t hij de schrijver met een belverzoek. Een kwartier daarna belt hij en krijgt de vrouw van de schrijver aan de telefoon. De vrouw meldt dat haar man nog onder de douche staat (het is kwart over acht ’s ochtends), of hij wil terugbellen. Weer een kwartier later belt de journalist terug. Wederom krijgt de journalist de vrouw aan de telefoon, zij belooft nu dat haar man zal terugbellen. De journalist belt na twintig minuten toch maar zelf terug. Nu krijgt hij de schrijver zelf aan de telefoon. De schrijver zegt dat hij het onderwerp wel interessant vindt, maar er echt te weinig verstand van heeft. Hij weet wel iemand die wel geschikt is. De journalist belt nu de door de schrijver genoemde deskundige. Die wil wel telefonisch informatie geven, maar vindt dat de journalist eerst zijn stuk moet lezen. Dat gaat de deskundige even e-mailen. De journalist leest het stuk, schrijft snel drie vragen op zijn kladblok en belt weer terug…
Zoals gezegd: bellen lijkt snel, maar is dat vaak niet.
Ook al is bellen minder snel en simpel dan het lijkt, journalisten op nieuwsredacties doen het veel. Journalisten op nieuws- en actualiteiten redacties gebruiken ook andere communicatie methoden voor contact met mondelinge bronnen, zoals e-mailen, appen, dm’en sms’en. Maar het voordeel van bellen blijft rechtstreeks contact met mondelinge bronnen. Dat is nodig als journalisten snel bepaalde feiten bevestigd willen krijgen bij experts of autoriteiten.
Wat verandert en wat blijft
De aandacht in onderzoek naar de journalistiek gaat vaak uit naar de invloed van nieuwe communicatie- en informatie technologieën. Naar hoe digitale technieken en tools de vorm en inhoud van de journalistiek mogelijk veranderen. Dat geldt ook voor mijn promotieonderzoek naar veranderende journalistieke informatieverzameling praktijken. Nauwkeurige micro-observaties en minutieuze analyses laten echter niet alleen die digitalisering van zoekactiviteiten zien, maar brengen ook ‘ouderwetse’ methoden van communicatie weer aan het licht. Er verandert van alles in de journalistiek, maar er blijft ook veel hetzelfde. Bellen blijft een belangrijke activiteit voor journalistieke informatieverzameling. (Al zijn de meeste vaste redactietelefoons met hoorn met snoer ondertussen wel vervangen door persoonlijke multifunctionele mobiele smartphones)
illustratie:Cover van Hopper (1992).Telephone Conversation
