In november 2015 zijn we met onderzoekers van onder andere JLab en de lectoraten CrossmediaLab en PubLab (beide HU), in samenwerking met de Utrecht Data School (Universiteit Utrecht) begonnen aan een onderzoek naar de Nederlandse Twittersfeer. In de loop van dit jaar en begin volgend jaar zullen twee publicaties verschijnen op grond van de resultaten van dit onderzoek. Lees hier hoe Nederlandse burgers als ‘curatoren’ van mediacontent optreden door hun selectie- en framingpraktijken op Twitter.
Sociale media werden in hun begintijd ‘gevierd’ als platformen die het publieke debat zouden kunnen stimuleren. Er werd aangenomen dat ze de uitwisseling van en communicatie over relevante informatie voor democratische besluitvorming zouden faciliteren. Deze belofte is door critici echter net zo hard ondermijnd, onder andere door Jürgen Habermas (1989), de theoreticus die meestal aangehaald wordt als het gaat om de definitie van de ‘publieke sfeer’ en diens transformatie door veranderende sociale en technische omstandigheden. Hij zag in de fragmentatie van publieken op deze platformen eerder een uitdaging (Habermas, 2006 in Van Dijck, 2012, p. 163).
Juist in tijden dat sociale media platformen verwijt wordt dat ze zouden zorgen voor eenzijdige informatievoorziening en, door hun deels geautomatiseerde infrastructuur, ‘filter bubbles’ zouden bevorderen, is het relevant om te vragen, wat de rol is van platformen zoals Twitter in de alledaagse uitwisseling van informatie, en zodoende de veranderende (cross-)mediapraktijken van gebruikers. Met een team van onderzoeker van JLab en de Utrecht Data School vroegen wij ons daarom af: Hoe staat het ervoor met de informatiecultuur van Nederlandse politiek geïnteresseerde burgers op Twitter?
Een van de publicaties op basis van ons empirische onderzoek naar de Nederlandse Twittersfeer is deze week verschenen in online journal Internet Policy Review: “Political topic-communities and their framing practices in the Dutch Twittersphere.”
De Twitter-praktijken van politiek geïnteresseerde Nederlanders in beeld
We kijken niet alleen naar welke groepen, of topic communities, we kunnen identificeren op basis van de content die deze gebruikers (verder) verspreiden, maar ook op welke manier ze dit doen (lees hier ook mijn vorige blogpost die o.a. kort informatie verstrekt over de gebruikte methodes).
Ons onderzoek laat zien dat we als gebruikers degelijk een rol in het selecteren en ‘framen’ van mediacontent spelen, dus als actieve curatoren hiervan optreden (zie ook Bruns, 2017). Politiek geïnteresseerde gebruikers putten uit een grote diversiteit aan mainstream mediabronnen, maar ook nieuwe online formaten en alternatieve media. Dit selectieproces is al een manier van ‘framen’, gezien de gebruiker de mediacontent herplaatst in een context die past binnen zijn kijk op de wereld. Op deze manier verspreiden bijvoorbeeld gebruikers binnen het rechtse cluster ook content van mediabronnen die hun zienswijze tegenspreken.
Daarnaast valt op dat nieuws van mainstream media gebruikers bereikt in beide politiek geïnteresseerde clusters die we uitgelicht hebben: rechts en gematigd links. Wat hier dus veel duidelijker naar voren komt dan de gevreesde – technologisch-deterministische – ‘filter bubble’, is het cherry-picking-gedrag van veel gebruikers. De grotere uitdaging blijkt dus dat gebruikers willful echo chambers vormen, dus zich vrijwillig in bepaalde gesprekskringen begeven, die weerklank bieden aan hun perspectief op de samenleving. In Nederlandse termen zouden we zelfs van een nieuwe vorm van ‘verzuiling’ kunnen spreken.
Welke conclusies trekken we op basis van dit onderzoek?
Met een blik op de maatschappelijke situatie, eindigen we daarom met de wens dat beleidsmakers op onze bevindingen voortbouwen om de eenzijdige zichtwijze op (het gevaar van) ‘echo chambers’ en de verspreiding van misinformatie te herzien. Centraal in dit beleid zouden ook burgers moeten staan die juist zorgvuldig en bewust de keuze maken om bepaalde informatie te verspreiden, net als politici in een verkiezingscampagne (zie ook Wieringa & De Winkel, forthcoming).
Verder kijken we naar de rol van mediaprofessionals: we zien voor deze groep een taak weggelegd om na te denken over de manier waarop hun producten doorverspreid kunnen worden. Is het voor hun wenselijk dat enkele mediaberichten uit de context (van bijvoorbeeld een dagkrant) getrokken kunnen worden en in ‘hergecodeerde’ vorm door de gebruiker (door)verspreid kunnen worden?
Wat betreft alternatieve media-outlets: hierbij zouden politici en journalisten zich moeten afvragen of ze de content en sentimenten op deze platformen een stem willen geven, door ze te delen en op deze manier te bevestigen. Kritisch zien wij vooral de alternatieve platformen die minder nauwkeurig journalistieke codes naleven en niet duidelijk maken binnen welke genres hun producties vallen. Het lijkt dat vooral content van deze specifieke platformen populisme in de hand werkt.
Wij zien ook voor ons als onderzoekers een taak weggelegd: namelijk duidelijk in beeld brengen, in welke mate en op welke manier deze mediapraktijken van gebruikers, het veranderende medialandschap en de bijhorende informatiecultuur in de ‘structurele transformatie van de publieke sfeer’ doorwerken.
Andere spin-offs van ons onderzoek naar de Nederlandse Twittersfeer
Mocht je geïnteresseerd zijn in de rol die lokale betrokkenheid bij het gebruik van Twitter, en de alledaagse communicatie op het platform speelt, blijf dan vooral op de hoogte van ons onderzoek. In de volgende publicatie zullen we ingaan op ‘lokaliteit’ in de Nederlandse Twittersfeer aan de hand van twee case studies: Almere en Wijk bij Duurstede.
We gaan hierbij uit van de hypothese dat gebruikers lokale betrokkenheid laten blijken bij woon- en/of werkomgeving en dit uiten in of hun profielinformatie, en/of de (media)content waarmee ze in aanraking komen en die ze (door)verspreiden. De vraag is hierbij welke rol speelt Twitter in het faciliteren van een alledaagse lokale informatie-, communicatie- en debatcultuur, en dus het bevorderen van een open, democratisch georganiseerde samenleving.
Referenties
Habermas, J. (1989).The Structural Transformation of the Public Sphere. Cambridge, MA: MIT Press.
Wieringa, M.A. & Winkel, T. de. (in press). The politician as editor-in-chief: News distribution on social media by candidates for the 2017 election for the Dutch House of Representatives. Media and Communication.
Alle andere referenties zijn te vinden via hyperlinks in de tekst.
