“Om goede journalistieke verhalen te kunnen vertellen moet je vooral jezelf kennen,” zei CNN’s videojournalist Evelio Contreras op de conferentie verhalende journalistiek. Dat raakte me. Ik vind zo’n uitspraak zowel irritant als intrigerend. Irritant, omdat het schurkt tegen softe psychologie. Intrigerend omdat het haaks lijkt te staan op het ideaal van objectieve verslaggeving. Bovendien: wat betekent ‘jezelf kennen’ in de journalistiek? En hoe maak je gebruik van die zelfkennis?
Evelio Contreras
Evelio Contreras groeide op op de grens van Mexico en de VS, studeerde journalistiek en filosofie, werkte o.a. voor de Washington Post en CNN en vertelt verhalen over gewone mensen, zoals het prijswinnende verhaal over een moeder en haar geesteszieke zoon waarvan Contreras fragmenten op de conferentie liet zien. Voor zo’n verhaal woont hij een paar weken in bij de familie en legt alles vast wat hij denkt te kunnen gebruiken. Hij wil vatten wat andere mensen beweegt. Om dat te kunnen moet hij weten wat hem zelf beweegt. Alleen dan weet hij welke details belangrijk zijn om te laten zien. Om een goed verhaal te kunnen vertellen moet je greep krijgen op iemands passie en daarvoor moet je greep krijgen op je eigen passies, denkt Contreras.
Filosofie van het bewustzijn
De filosoof Hegel (1770-1831) zei het al: om de wereld te kennen moet je jezelf kennen – en andersom. Zo’n proces houdt nooit op, maar laat wel zien hoe het kenproces verloopt, namelijk zo:
Je kunt wel zeggen dat er een wereld is buiten het bewustzijn, en dat zal vast ook wel zo zijn, maar die wereld kennen is een ander verhaal. Daar heb je bewustzijn voor nodig. Zoals het bewustzijn de wereld nodig heeft om zichzelf te kennen. Wat dat betreft is de uitspraak van James Carey dat journalistiek het verhaal is dat we over onszelf vertellen zo gek nog niet.
Onderwijs
Hoe zouden journalistieke opleidingen iets kunnen doen aan dat Ken Uzelve –idee? Ik denk dat je twee sporen kunt volgen.
1) Ontdek je stem. Op de opleiding in Utrecht wordt het vak ‘bloggen’ gegeven. Het idee is dat je gedurende een aantal weken over één onderwerp blogt. Wat blijkt? De beste blogs liggen het dichts bij iemands passie. Bloggen dus. Wel oppassen dat de eigen stem niet de overhand krijgt over de kennis van de wereld. Peter Elbow schreef een aardig hoofdstuk in Writing with Power over hoe je studenten helpt hun eigen stem te vinden (Writing and voice). Later is hij hier dieper op in gegaan.
2) Ontdek de wereld. Lees, kijk, luister. Zoals je de wereld alleen kunt snappen als je iets van jezelf snapt, zo kun je alleen jezelf snappen als je iets van de wereld snapt. Kunst is daarvoor een mooie route. Gewoon: Homerus lezen. Imme Dros schreef prachtige versies van Ilias en Odyssee voor kinderen. Dus waarom kunnen studenten journalistiek dat niet lezen? Werkgroepje Odysseus? Graag!
