Het debat over ander nieuws dan het traditionele, in het bijzonder over wat in de Engelstalige wereld ‘soft news’ heet, is in volle gang. Volgens Google Scholar zijn er alleen al in 2014 een kleine 500 artikelen verschenen die hier direct of indirect over gaan. Dat is een flinke stijging ten opzichte van voorgaande jaren. Zo verschenen er tussen het jaar 2000 en 2005 niet meer dan 1300 artikelen over soft news, tussen 2005 en 2010 steeg dit aantal naar meer dan 3000 en sindsdien zijn er al bijna 3300 artikelen verschenen zodat je mag aannemen dat het er tussen 2010 en 2015 zeker 5000 worden.
De toenemende belangstelling voor soft news wordt ook geconstateerd door degenen die het onderwerp in afgelopen jaar onderzochten – en tevens als reden voor het onderzoek opgegeven. Het nieuws is aan het veranderen. De definitie van nieuws kan niet langer de oude zijn. De invloed van commerciële tv en sociale media doet zich alom voelen. Zelfs kwaliteitsmedia passen zich aan. De verwachtingen van het publiek zijn anders. Enzovoort. De teneur is onmiskenbaar.
Veel minder duidelijk is wat onder soft en hard nieuws verstaan wordt. In de pogingen tot omschrijving wordt steeds weer verwezen naar het gezaghebbende en ondertussen een halve eeuw oude artikel van Galtung en Ruge plus de aanvullingen daarop. Maar er zit iets ongemakkelijks in die verwijzingen. De verklaring hiervoor is vermoedelijk de huidige paradigmawisseling. Mede om die reden zou ik willen voorstellen voorlopig niet al te veel werk van de definitie te maken en uit te gaan van het schema dat Sparks een kleine vijftien jaar geleden opstelde: hard nieuws gaat over de publieke zaak en betreft politiek, economie en maatschappij, zacht nieuws gaat over de private zaak en over schandalen, sport & entertainment (+ mode, eten, seks, roem, consumptie, reizen e.d.).
Dat het schema van Sparks ondertussen achterhaald is, blijkt niet zozeer uit bovenstaande toevoeging (mode enz.) maar vooral uit het feit dat een opmerkelijk groot aantal van de recente artikelen over soft nieuws juist over de versmelting van hard en zacht gaat, in het bijzonder over het feit dat politiek nieuws steeds vaker ‘leuk verpakt’ wordt. Dat is overigens weer niets nieuws, onder anderen Kees Brants schreef er ruim vijftien jaar geleden ook al over en het is niet moeilijk het debat nog veel verder terug in de tijd te vervolgen, bijvoorbeeld tot het gevecht tussen de twee giganten van de Amerikaanse journalistiek, Joseph Pulitzer en Randolph Hearst tijdens de Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898. Beiden probeerden beiden met alle middelen (zoals koeienletters, zie het plaatje) lezers te trekken.
In het huidig onderzoek naar soft news wordt om te beginnen een simpel en reeds genoemd feit waargenomen: dat het nieuws ten gevolge van de alomtegenwoordigheid van de journalistiek ofwel het internet radicaal aan het veranderen is, zo niet veranderd is. In zoverre bevestigde het internet een tendens die op zijn laatst sinds de intrede van de commerciële televisie zichtbaar is: nieuws is niet langer wat een groepje, genaamd journalisten, zegt wat nieuws is, nieuws is wat ‘men’ nieuws noemt. Zie hierover onder meer het interessante artikel dat Jonathan Bright en Tom Nicholls onlangs in de Social Science Computer Review publiceerden over het effect van computertellingen: artikelen die vaak gelezen worden, blijven langer staan met als gevolg dat ze nog vaker gelezen worden, enzovoort. Zo bepaalt niet de redactie maar de lezer welk nieuws voorop staat. Aggregatie heeft eenzelfde effect. Zie hierover bijvoorbeeld de scriptie van een student van de Universiteit van Texas over twaalf Amerikaanse nieuwssites en een artikel van Kristoffer Holt over het nieuws in Zweden.
Interessanter dan het feit zijn de gevolgen. Over het algemeen maken huidige onderzoekers zich, net zoals Brants destijds, zorgen over de versmelting van hard en zacht nieuws. De conclusie in een recent artikel uit de Amsterdamse school liegt er dan ook niet om: zacht nieuws heeft harde gevolgen. Mensen die daarvan veel consumeren en niet al te politiek geschoold zijn, hebben de neiging tot politiek cynisme. Anders gezegd: zacht nieuws is gevaarlijk voor de democratie.
Soft news may thus potentially constitute a danger for society’s democratic quality. In addition, one may question whether an increase in cynicism toward politicians in general will reduce people’s involvement with politics overall. Perhaps, the trend toward a softening of news, with more sensational, incident-based and emotional news coverage, will be beneficial for the popularity of populist politicians and their movements who make use of similar presentational styles…. Although we refrain from firmly establishing that soft news has hard consequences, we must conclude that the signs are not very good.
Hoewel deze conclusie her en der (en naar zich laat aanzien vooral in West- en Midden-Europees onderzoek) ondersteund wordt, lijkt de internationale tendens een andere, tegenovergestelde, optimistischere en minder moralistische. Kenmerkend in dit verband is een Australisch onderzoek naar de politiek op de publieke televisie. Een van de meer populaire, Australische programma’s waarin politiek en entertainment versmolten worden, heet Kitchen Cabinet. Het combineert gesprekken over eten met die over politiek. Gasten zijn politici. Het programma wordt gepresenteerd door een vooraanstaand journaliste, Annabel Crab. Zij is ervan overtuigd dat het moeilijk is politiek correcte of ontwijkende antwoorden te geven op vragen van iemand die in je keuken staat te rommelen. Hiermee neemt Crab afstand van het klassieke politieke gesprek – van mannen in pakken die abstracte analyses en vaagheden debiteren in een taal die het merendeel van het publiek niet begrijpt en niet interesseert. Haar verpakking van het harde nieuws in zachte vorm is dus geen zwaktebod maar een bewuste strategie die niet slecht maar goed voor de democratie zou moeten zijn.
Ook dit wordt door onderzoek bevestigd. Zie bijvoorbeeld het artikel dat Anne Bartsch en Frank M. Schneider onlangs in het Journal of Communication publiceerden en een vergelijkbaar artikel dat tegelijkertijd in Mass Communication and Society verscheen. In deze trant is er meer te vinden. Kortom, in 2014 staat het debat over zacht nieuws wagenwijd open. Het werd tijd.
