Op 14 april presenteerde wij de voorlopige resultaten van het onderzoek Nieuwswaarden van datavisualisaties.“Het leidde in ieder geval tot een geanimeerde discussie,” reageerde lector Piet Bakker na afloop. En geanimeerd was het. Sommigen vonden het vernieuwend en constructief om, zoals wij voorstellen, datatvisualisaties als verhaal te analyseren, maar er waren er ook die vonden dat ons onderzoek nergens op sloeg, omdat we datavisualisaties en infographics op een hoop gooien.
Appels en peren!
Resultaten
Allereerst de resultaten. We hebben tot nu toe 273 datatvisualisaties geanalyseerd uit kranten (NRC Handelsblad en FD), van televisie (NOS) en internet (NU.NL en FD online). Wat opvalt is dat de meest gebruikte vormen grafieken en kaarten zijn. Netwerkschema’s en games komen veel minder voor. De meest voorkomende onderwerpen waarbij visualisaties worden ingezet zijn economie en politiek. Dat zal niemand verbazen. Interessanter wordt het als je gaat kijken naar de verhouding tussen tekst en beeld. Dat zegt iets over de manier waarop beeld wordt gebruikt.
We onderscheiden vier hoofdvormen: ondersteunend, aanvullend, parallel en zelfstandig (zie illustratie). Bijna de helft van de visualisaties (45%) is ‘aanvullend’ ongeveer een derde ‘ondersteunend’Eenvijfde paralel (18%) en een klein deel zelfstandig (5%).
Hier is een voorbeeld van aanvullend beeldgebruik. De tekst van nu.nl gaat over collectes die minder opbrengen, het beeld laat zien hoeveel er in welke provincie is opgehaald en hoeveel geld er gemiddeld per persoon wordt gegeven.
De kaart in FD die laat zien waar in de wereld DNB het Nederlandse goud heeft opgeslagen is een vorm van ondersteunend beeldgebruik. (De tekst brengt het verhaal, het beeld ondersteunt dat)
De visualisatie die de NOS plaats bij een artikel over de Zwarte Piet-zaak die burgemeester van der Laan heeft gewonnen toont de evolutie van Zwarte Piet. Dat is een geval van parallel beeldgebruik. Tekst en beeld vertellen ieder een eigen verhaal.
Een voorbeeld van zelfstandig beeldgebruik is deze kaart van de NOS met de 400 meter schaatsbanen in Nederland.
Zo’n indeling geeft een handvat om de functionaliteit van het beeldgebruik te bespreken. Welke combinaties helpen om gebruikers te betrekken bij een tekst of om het begrip van een tekst te bevorderen? In ons gebruikersonderzoek, waar we net aan zijn begonnen, hopen we daar meer over te weten te komen.
Controverse
Maar nu de controverse. Vergelijk je niet appels met peren als je grafieken op dezelfde manier gaat beoordelen als kaarten en schema’s?
Het antwoord luidt – als zo vaak -: het hangt er vanaf hoe je ernaar kijkt.
Ben je een data-analist dan let je vooral op de referentiele functie van de visualisatie (naar welk soort informatie verwijst de visualisatie?). De weergave van statische informatie in beeld (datavisualisatie) is dan iets heel anders dat een kaart (weergave van geografische informatie). En ja, als je naar de inhoud kijkt dan is een grafiek iets heel anders dan een kaart. Zoals een appel een andere samenstelling heeft dan een peer.
Ben je een vormgever, dan let je vooral op de vorm waarin de kennis wordt gevisualiseerd en kijk je of dat helpt bij het begrijpen van de informatie. Voor de vormgever is een statistische weergave van gegevens (datavisualisatie) niet meer dan één van de elementen; dat kun je niet op een lijn stellen met de visualisatie als geheel. Dus ook vanuit dit perspectief vergelijken wij appels met peren.
In ons onderzoek stellen wij noch de inhoud, noch de vorm centraal. Wij letten vooral op de functie van informatievisualisaties. Wij willen weten wat het visualiseren van informatie doet met ons begrip van het nieuws. Om daar achter te komen beschouwen we het geheel van tekst en beeld als een verhaal. En we vragen ons af in hoeverre de combinatie van tekst en beeld een beter of breder inzicht geeft in het nieuws, dan tekst alleen.
In termen van appels en peren, bezien we beide als een vorm van fruit (visualisatie van informatie). We vragen ons af onder welke omstandigheden de consumptie van dat fruit (het lezen van verhalen die gebruik maken van beeldtaal) bijdraagt aan onze gezondheid (begrip van het nieuws).
Ons antwoord aan onze gewaardeerde criticasters is dan ook : Ja, we vergelijken appels met peren als we datavisualisaties en andere vormen van informatievisualisaties op een lijn stellen. En Nee, dat lijkt ons niet zinloos, omdat het kan laten zien op welke manier je als journalist het best verhalen kan vertellen als je wilt dat lezers dat nieuws begrijpen en waarderen.
