Zelfregulering moet door journalisten en media organisaties zelf georganiseerd worden en niet door overkoepelende organisaties op landelijk of Europees niveau. Dat is een van de voornaamste conclusies van zes verschillende onderzoeken in het themanummer van het Tijdschrift van Communicatiewetenschap: Journalistiek, kritiek en zelfregulering.
De onderzoeken tonen aan dat verantwoording afleggen en reflectie hoog op de agenda staan bij media. Er worden veel verantwoordingsinstrumenten ingezet, er zijn tal van ethische codes en richtlijnen en de noodzaak voor zelfreflectie wordt gevoeld. Maar door hoge tijdsdruk en commerciële invloeden is er niet altijd ruimte voor ethiek, reflectie en verantwoording.
Het eerste onderzoek uit het themanummer met als titel, Tien jaar na Fortuyn: kritiek en verantwoording bij Nederlandse nieuwsorganisaties, is van mijzelf en Jo Bardoel. Er is een etnografisch onderzoek bij NOS Nieuws, RTL Nieuws en de Volkskrant uitgevoerd om na te gaan hoe media en journalisten omgaan met kritiek op hun functioneren. Het is een verkorte versie van mijn proefschrift uit 2012.
Het tweede onderzoek, De effectiviteit van journalistieke gedragscodes: een literatuurstudie, door Richard van der Wurff en Klaus Schonbach, richt zich op gedragscodes en laat zien dat deze vooral een symbolische functie hebben. De mate van effectiviteit is tevens zeer afhankelijk van de redactionele leiding.
Acht Belgische onderzoekers hebben naar aanleiding van de busramp in een tunnel bij het Zwitserse Sierre onderzocht hoe journalisten omgaan met slachtoffers of nabestaanden van slachtoffers (Berichtgeving over slachtoffers: Journalistieke praxis volgens Vlaamse verslaggevers).
De rol van sociale media in berichtgeving wordt onderzocht in het vierde onderzoek Social media en oude routines: user-generated content in het Vlaamse televisienieuws over de Arabische Lente door Rebeca De Dobbelaer, Steve Paulussen en Pieter Maeseele.
Anne Kroon en Pytrik Schafraad hebben onderzoek gedaan naar de factoren die de selectie van universitaire persberichten beïnvloeden in Copy-paste of journalistieke verdieping? Een onderzoek naar de manier waarop nieuwsfactoren in universitaire persberichten nieuwsselectie en redactionele bewerkingsprocessen beïnvloeden.
Tot slot, hebben Harmen Groenhart en Huub Evers een landenvergelijkend onderzoek gedaan naar hoe journalisten tegen verschillende instrumenten van zelfregulering aankijken. Twaalf Europese en twee Arabische landen zijn onderzocht in Regulering van journalistiek: een internationale of nationale kwestie?.
Het tijdschrift is voor abonnementhouders online raad te plegen. Uiteraard is het ook mogelijk om de auteurs direct te benaderen om meer informatie te krijgen over het onderzoek.
