Op een vloer met een grid van vakjes en cijfers, staat een groep mensen, minimaal 8, maximaal 108. Ieder in een eigen vakje, elkaar bestuderend en vragen beantwoordend op een smartphone. Aan wie zou je een nier afstaan, persoon A of persoon B? Wie heeft er grotere voeten? Wie zou je op je tweejarige dochter laten passen? Wie zou je redden uit een brandend gebouw? Dit is The Social Sorting Experiment: een interactieve performance met het publiek in de hoofdrol, waarbij het draait om oordelen en beoordeeld worden.
Immersive storyteller Steye Hallema wil deelnemers op deze manier niet vertellen, maar laten ervaren wat de manipulatieve kracht van social media is. Gezamenlijk vormen de deelnemers als het ware een levende datavisualisatie: ze raten elkaar en genereren op die manier data. Hallema en consorten kunnen die data realtime terugkoppelen en geven duiding. De deelnemers maken die data fysiek inzichtelijk; op basis van de antwoorden worden ze op volgorde gezet. Van schoengrootte, mooiste oren of beste handdruk bijvoorbeeld. Hallema: “Er onstaat een soort geavanceerde sociale interactie. We beginnen spannend en positief. Maar we kijken ook naar degene die zijn telefoon het dichts bij zijn of haar lichaam houdt. Dan zeggen we bijvoorbeeld: ‘Ondanks dat je gesteld bent op je privacy, heb je wel de terms of use geaccepteerd zonder ze te lezen. We weten nu alles over je. Had je de terms of use wél gelezen, dan had je gezien dat je ze niet had hoeven accepteren om mee te doen.’”
Frictie
Het is dat bewustzijn over data en social media dat Hallema met The Social Sorting Experiment wil aanspreken. “We willen het publiek het verhaal laten ervaren van hoe onze data wordt misbruikt, of eigenlijk gestolen wordt door de techbedrijven. Die krijgen daarmee een soort kennis en macht die heel oneerlijk is. Daarbij verdienen ze er ook nog heel veel geld mee. Het gebeurt allemaal maar. We betalen een prijs voor iets wat gratis lijkt.” Met de Social Sorting Experiment wordt dat proces benaderd. “Maar het blijft theater wat we hier maken. Wij kunnen met de paar vragen die we stellen lang niet zoveel data verzamelen als Facebook kan doen op basis van jarenlange accounts en likes. Wij maken het absurd. Dat is de truc om het publiek mee te krijgen in het verhaal. Door de speelse interactie leren ze begrijpen hoe het werkt.”
De werkwijze is transparant: de gegenereerde data wordt verzameld om de show te kunnen spelen. “Waar social media doet alsof het jou laat praten met de hele wereld, wordt intussen door algoritmes bepaald wie je ziet. Wij doen dat ook, alleen zijn we er eerlijk over en is er een fysieke groep mensen. Dat levert een soort frictie, want je ziet een echt netwerk van mensen die je moet beoordelen. Uiteindelijk is het een soort speeddating met vragen die je niet zo snel zou stellen aan een vreemde. We brengen mensen in contact met elkaar.”
Nieuwe vorm
Door de hoofdrol die de deelnemers in The Social Sorting Experiment hebben, is de ervaring voor hen immersief. Hallema: “Er zijn twee dingen die ik belangrijk vind in immersiviteit: jij als de kijker, user, gebruiker, participant, lezer, jij bent onderdeel van het verhaal. Je hebt een plek in het verhaal en in de ervaring. Ten tweede: de performance speelt zich om je heen af.” Vorm en inhoud moeten goed samenwerken, benadrukt Hallema. En deze vorm is nieuw, een vergelijkbare interactieve performance is er niet. De techniek om de telefoons te synchroniseren en er verschillende signalen naartoe te sturen, was al ontwikkeld voor The Smartphone Orchestra, een orkest bestaande uit de smartphones van het publiek. “Die structuur bleek geschikt om een verhaal te vertellen met een groep mensen. Maar de techniek om te zorgen dat mensen elkaar kunnen raten en dat wij die data verzamelen en kunnen gebruiken, moesten we nog bouwen. We zijn de enige in de wereld die dit ooit hebben gedaan.”
The Social Sorting Experiment ging in première op IDFA DocLab, was genomineerd voor een Gouden Kalf op het NFF en was onder meer te zien op de Parade. Internationaal had de productie succes op SXSW, het Flipside Festival Singapore en Sheffield Doc Fest. “Als je een brug zou willen maken naar nieuwswaarden, naar journalistiek, dan vind ik het veelzeggend dat Caspar Sonnen, hoofd Nieuwe Media van IDFA en curator van IDFA DocLab, The Social Sorting Experiment gevraagd heeft voor IDFA omdat het op een bepaalde manier een documentaire is. Het is een interactieve documentaire, een manier om een belangrijk verhaal te ervaren.”
Het interview met Steye Hallema over The Social Sorting Experiment maakt deel uit van een serie interviews voor het onderzoek naar immersiviteit in de Creatieve Industrie.
Beeld: The Smartphone Orchestra
