Is de journalistieke onafhankelijkheid in het geding op Facebook? Wie de afgelopen weken het journalistiek nieuws een beetje heeft gevolgd, heeft opgemerkt dat steeds meer tech-giganten hun pijlen hebben gericht op de journalistiek. Google lanceerde News Lab, Apple neemt journalisten aan, en Facebook experimenteert in samenwerking met onder andere The Guardian en National Geographic met Instant Articles. Vorige week verscheen op dit blog een artikel over de motivatie van Google om in journalistiek te investeren. Deze week wil ik uiteenzetten wat deze trend betekent voor de onafhankelijkheid van journalistiek, met als casus Facebook.
Nieuwsorganisaties kunnen niet om Facebook heen. Zuckerberg’s sociale netwerk heeft maandelijks zo’n 1,18 miljard actieve gebruikers, wat bijna gelijk is aan het inwonersaantal van China. Als publicatieplatform is Facebook terra nova voor journalisten. Hoewel er nieuwssites zijn die op basis van gebruikersdata bepalen welk nieuws bovenaan verschijnt op de website, handelen de meeste nieuwsorganisatie nog naar het klassieke model waarbij de journalist bepaalt wat belangrijk is en wat dus op de nieuwssites bovenaan verschijnt. Op Facebook heeft de journalist bijna geen invloed op de zichtbaarheid van het geplaatste artikel. Waar berichten op Twitter in omgekeerde chronologische volgorde verschijnen, en schrijvers met SEO redelijk veel invloed hebben op de vindbaarheid van artikelen in Google, blijken de sociale algoritmes van Facebook een stuk moeilijker te doorgronden.
Deze week verscheen op Medium een artikel waarin Jeff Jarvis de vraag stelt of Facebook burgerlijke verantwoordelijkheid heeft om nieuws en journalistiek te ondersteunen. Facebook’s missie is om mensen in contact te brengen met elkaar, informatie en entertainment. Omdat het sociale netwerk een belangrijke rol speelt in de verspreiding van informatie en nieuws, zo beargumenteert Jarvis, wordt het bedrijf ook opgezadeld met verantwoordelijkheden die daar bij horen. Helaas is de relatie tussen Facebook en journalistiek niet vlekkeloos. Zo kwam Fox News erachter dat Facebook geen vrij publicatieplatform is, nadat een nieuwsbericht over vulgair taalgebruik van het netwerk was verwijderd. De gevleugelde woorden van George Orwell, “Journalism is printing what someone else does not want printed: everything else is public relations.” gelden niet. Facebook bepaalt namelijk wat op Facebook wordt gepubliceerd.
Gemeenschapscensuur
Dit neemt, grof geschetst, twee vormen aan. De eerste de macht van de community. Als gebruiker heb je het recht aanstootgevende content te melden. Facebook heeft verschillende teams in dienst die, in 24 verschillende talen, gerapporteerde content beoordelen en eventueel van Facebook verwijderen. Directe bedreigingen, automutilatie en zelfmoord, gevaarlijke organisaties, pesten en intimidatie, aanvallen op publieke figuren, criminele activiteiten, en seksueel geweld, worden volgens de Community Standards niet getolereerd. Ook wordt content verwijdert als het seksueel expliciet is, of haatdragend. Hoewel Facebook ook experts in dienst heeft die content controleren, wordt het leeuwendeel van de content alleen gecheckt als het is gerapporteerd. Daarnaast heeft Facebook ook bots die automatisch spam verwijderen.
Het mes van gemeenschapscensuur snijdt aan twee kanten. Natuurlijk zorgt deze werkwijze ervoor dat Facebook een veilige online omgeving is, maar het levert ook bizarre verhoudingen op waarin de moraal van de dominante sociale groep overheerst. Zo is het okay om een foto van een mannentepel te plaatsen, of van een vrouw die borstvoeding geeft, maar een vrouwentepel kan niet door de beugel. Dit is een prima regel om te voorkomen dat er pornografie verschijnt op Facebook, maar wat als de foto van de blote tieten nieuwswaarde heeft? Zoals een foto van Dolle Mina’s die hun BHs verbranden, of een moslima die als statement naakt poseert. Hetzelfde geldt voor expliciet geweld in nieuwsfoto’s en -verhalen. Hier bevinden we ons in een troebel gebied, waar de vrijheid van informatie in het geding komt.
Facebook, als commerciële organisatie, kan in principe doen en laten wat het wil. In de Verenigde Staten stelt de grondwet dat alleen nationale en lokale overheden zich aan de vrijheid van meningsuiting moeten houden. Facebook is aan geen enkele overheid gebonden, is geen politieke organisatie, en hoeft ook niet te handelen naar idealen. De gebruikers van Facebook zijn echter wel gebonden aan de wetten van hun geografische locatie – en op Facebook is een journalist of nieuwsorganisatie ook een gebruiker. Dit is het tweede aspect van censuur op Facebook. Zo is een Facebook-pagina die de profeet Mohammed beledigt niet te zien voor Turkse gebruikers, nadat Turkije met een gerechtelijk bevel aan Facebook duidelijk heeft gemaakt dat ze het hele netwerk zouden blokkeren als Facebook de pagina niet zou blokkeren. Facebook publiceert regelmatig lijsten met aanvragen voor het verwijderen van content, hoewel niet bekend is hoeveel van deze aanvragen worden ingewilligd. Wel mag evident zijn dat als overheden gaan dreigen met het blokkeren van het sociale netwerk, er een duidelijk commercieel belang is vanuit Facebook om zich de buigen naar de wensen van die overheden.
Facebook en onafhankelijke journalistiek
Wanneer journalisten en nieuwsorganisaties op Facebook publiceren zijn er drie dingen waar ze rekening mee moeten houden als het gaat om de onafhankelijkheid van journalistiek. De omvang van Facebook maakt het onmogelijk voor nieuwsorganisaties of het platform buiten de mediastrategie te houden. Maar door iets te posten op Facebook geef je wel de eindredactie uit handen aan het algoritme dat bepaalt wie wat te zien krijgt, bovendien mag Facebook vervolgens de content gebruiken voor zijn eigen commerciële doeleinden. Daarnaast is de content onderhevig aan de censuur van de gemeenschap, en het is nog maar de vraag of Facebook bij het blokkeren van content de nieuwswaarde in acht neemt. Moet je dan als journalist alleen maar content plaatsen waarvan je zeker weet dat het voldoet aan de Community Standards?
Bronnen
Jeff Jarvis “Negotiating for News”
Mathew Ingram “Does Facebook have a duty to the news or to journalism, and if so what is it?”
“Facebook Censoship: Arbitrary and Capricious”
Catherine Stupp “How reporters are experiencing censorship on social media”
