Het gebeurt tegenwoordig steeds vaker dat ik op verloren momenten door Facebook struin en iets tegenkom dat me bijblijft. Gisteren nog. Een filmpje van een knuffelende kip. Het was afkomstig van de VS en via een Franse dierenrechtenorganisatie op mijn Facebook terecht gekomen. Moet je nu toch kijken, zei ik tegen mijn vrouw. We keken samen en lachten, ontroerd. Ook dat gebeurt steeds vaker en omdat een dag maar 24 uur kent en de tijd die gevuld wordt door het één, niet ook gevuld kan worden door het ander, verdringt Facebook langzaam mijn andere, traditionele nieuwsgebruik. Niet volledig, niet altijd maar toch…
Een kleine twee maanden geleden werd bekend dat Facebook in conclaaf was met uitgevers over het opnemen van nieuws. Die uitgevers zouden om te beginnen de The New York Times, BuzzFeed en National Geographic zijn. Aldus de NYT zelf. De achtergrond van dergelijke onderhandelingen is eenvoudig te begrijpen. Traditionele nieuwsmedia verliezen terrein, Facebook is een stijger, dus…
Ik vraag me echter steeds vaker of er niet iets geheel anders aan de hand is en of dergelijke onderhandelingen eigenlijk geen ‘oude politiek’ zijn – namelijk uitgaan van een wereld of beter een nieuwsconcept dat niet langer overeenkomt met het huidige.
Over de vraag wat nieuws ‘is’, is sinds het fameuze artikel van Galtung & Ruge uit 1965 oeverloos gedebatteerd. Terwijl de een na de ander met genoemd tweetal probeerde de eigenschappen van nieuws te achterhalen, werd steeds duidelijker dat uiteindelijk maar één conclusie mogelijk is. Een open deur: nieuws ‘is’ niks, nieuws is wat ‘men’ zegt dat nieuws is. Het antwoord op de vraag betreft dus niet het onderwerp (nieuws) maar de sociaal-politieke verhoudingen ofwel de machtsstructuur.
Nieuws is wat de in of voor de media dominante groep, groepen of personen zeggen dat het is. Als je de geschiedenis van de journalistiek bekijkt, zie je dat voortdurend. In de eerste kranten was nieuws iets volstrekt anders dan tegenwoordig. Logisch, die kranten werden gemaakt voor en gelezen door een zeer kleine groep van kooplui en diplomaten. De krant ging dan ook over weinig anders dan handel en internationale politiek.
Machtsstructuren zijn sinds lang fundamenteel veranderd. Zeker in de westerse wereld is er geen dominante men meer. Het Internet heeft deze ontwikkeling enorm versterkt. Op dit moment, of je het leuk vindt of niet, leven we in het tijdperk van de ‘wisdom of the crowd’. Wat nieuws is, komt tot stand in een ingewikkeld proces tussen vele partijen. Er is ook geen nieuws, enkelvoud, meer. Er bestaat alleen nog zoiets als nieuws meervoud. Wat voor de een nieuws is, is voor de ander oude koek en voor een derde onbetekenend.
Met de democratisering, pluriformisering en andersoortige ‘verveelvoudigingen’ van het nieuws verliest het klassieke nieuws steeds meer terrein. Dit gebeurt niet alleen letterlijk, aantoonbaar in cijfers, het gebeurt ook in ieders hoofd. Zaken die ‘ons’ (mij?) vroeger in het geheel niet interesseerden, interesseren nu wel. We lezen en bekijken andere dingen. We vinden ook andere dingen belangrijk terwijl we oude dingen (het klassieke nieuws over internationale politiek, binnenlandse verwikkelingen, economie e.d.) steeds vaker vervelend vinden. Het is ook voortdurend hetzelfde. En altijd ellendig. Nee, dan zo’n knuffelende kip. Ik kan het niet helpen. Van het nieuws van gisteren is dat me met het afscheid van Sjuul het meeste bijgebleven is. En al is het al enkele maanden oud (het filmpje kwam op 10 maart op Facebook), voor mij was het nieuw(s).
