Regionale dagbladen zijn een essentiële bron voor landelijke media (“zij vinden nou eenmaal het leuke nieuws”). Een sanering in de regio zal dan ook niet alleen daar gevoeld worden, maar ook bij landelijke media.
Door Maaike Polder
Het is 08:00 uur en drie camerajournalisten van Telegraaf TV staan te springen om door mij op pad gestuurd te worden. Ik vind blind mijn weg naar de internetbrowser en start de favorieten op: alle online edities van het Algemeen Dagblad, de Limburgse kranten, BN De Stem en Dagblad van het Noorden; ondertussen blader ik door het regiokatern van het Noordhollands Dagblad, op zoek naar nieuws.
Voor landelijke media zijn regionale (online) dagbladen een bron van informatie. De regiojournalisten hebben een netwerk waar anderen alleen maar van dromen; ze kennen de regio en hebben een database aan informatie. Er wordt alleen steeds meer bezuinigd op regionale mankracht, zo blijkt uit recente bekendmakingen van Telegraaf Media Groep en De Persgroep. Wat zijn de gevolgen?
Hart van Nederland
“Ik denk dat zeventig procent van onze items de oorsprong vindt in een artikel of webpagina van een regionaal dagblad. Die vinden nou eenmaal het leuke nieuws”, he said it: eindredacteur van Hart van Nederland Remy Bost is eerlijk over het belang van regionale media. Ze zijn een essentieel onderdeel van de media, schreef Andrew Currah al in 2009, in zijn onderzoek Navigating the crisis in local and regional news (pdf). Toch hebben ze te maken met economische druk en kondigden de grootste uitgevers van de regionale dagbladenmarkt aan te gaan snijden in het personeel.
Volgens het adviesrapport Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst Pers van Commissie Brinkman uit 2009 wordt de kwaliteit van hun berichtgeving daardoor bedreigd. Regionale media vervullen een organisatorische en journalistiek-inhoudelijke functie, blijkt uit de case-studie Regiojournalistiek in Spagaat van communicatiewetenschapper Kees Buijs. Want, “op een streekredactie van vier journalisten die zich rot rent om een handvol uitgestrekte gemeenten te bewerken, ga je weleens wat missen”, schrijft Louis van de Geijn in 2014, in zijn boek Kranten, ego’s, kapitaal: de val van de regionale pers.
Treitervlogger
De aangekondigde bezuinigingen bij TMG leverden dan ook woedende regioverslaggevers op. Op zestien maart protesteerde het actiecomité Dit is mijn krant! van de regionale dagbladen van Telegraaf Media Groep bij de rechtbank in Amsterdam. De baan van onder andere verslaggever van het Noordhollands Dagblad Rob Swart staat op de tocht. Wat Swart als regiojournalist indirect heeft betekend voor het Nederlandse medialandschap kan ik het beste vertellen aan de hand van een voorbeeld.
Ismail Ilgun, ken je hem nog? Hij staat beter bekend als de treitervlogger uit Zaandam of, aldus Mark Rutte, tuig van de richel. Een bewonersgroep tipte regiojournalist Swart over de strubbelingen in de wijk Poelenburg. Op zes september stond zijn verhaal in Dagblad Zaanstreek. Voor zijn follow-up raadpleegde hij raadslid van gemeente Zaanstad Juliette Rot, een goede bekende van de krant. Wat daarna volgde was een stroom van landelijke media die massaal uitrukten naar Poelenburg. Swart:
“Ik had Rot laatst nog aan de telefoon. Wat nou als ik een ander raadslid, Jan weet-ik-veel, had gebeld? Dan had híj waarschijnlijk zijn opwachting gemaakt in Pauw en RTL Nieuws.”
Inmiddels is Ismail in dienst gekomen van het AD waar hij vlogs over achterstandswijken gaat maken.
Peloton op zoek in regio
Als regionale media wegvallen, gaat ook al hun waardevolle informatie in rook op. “Er gaat bij het verliezen van een gevestigde krant ook een institutioneel geheugen met archieven, waarden en maatschappelijke relaties verloren. Opgebouwd in generaties van werk”, aldus Currah. “Er ontstaan witte vlekken op de kaart”, schrijft hoogleraar Journalistieke Cultuur en Media Marcel Broersma in zijn onderzoek De waarheid in tijden van crisis, over de kwaliteitsjournalistiek in een veranderend medialandschap. Dit gebeurde volgens Currah al in Engeland. Hij noemt het neusgaps:
“Die ontstaan vooral op plaatsen waar de middelen te ver zijn uitgerekt en waarbij door een ongrijpbaarheid van journalisten de verbinding tussen hen en de lokale gemeenschap is verzwakt.”
Roel den Outer weet als voormalig eindredacteur van Telegraaf TV als geen ander hoe belangrijk regionale dagbladen zijn als nieuwsbron:
“Het eerste dat ik ’s ochtends deed was de regiokranten openslaan. En ik ben niet de enige. Er is een peloton van landelijke verslaggevers dat elke dag de regionale media afstruint naar nieuws.”
Randstad
Volgens regiojournalist Marco van den Berg speelt de vestiging van de redactie een belangrijke rol bij de nieuwtjes die de regionale dagbladen wel hebben, maar de landelijke niet. “Landelijke media zitten veelal in de randstad en missen dus waar wij elke dag middenin zitten.” Hij werkt bij De Stentor West Veluwe – gevestigd midden in het centrum van Harderwijk.
Jacky de Vries, auteur van Een sloot vol Kiezelstenen; een boek over regionale journalistiek in een nieuw tijdperk, ziet landelijke journalistiek als een verlengstuk van regionale journalistiek.
“De nieuwsredactie van een regionaal medium is een soort productiebedrijf dat uitserveert naar de landelijke media.”
Dus menig regiojournalist produceert met bloed, zweet en tranen een primeur en ziet die dan in videovorm terug bij de landelijke media. Het grote dilemma: is dat heel onredelijk of juist erkenning? Ikzelf worstel hier ook mee. Voorbeeld: ik freelance, naast bij Telegraaf TV, ook voor een regionale krant en naar aanleiding van een tip uit mijn netwerk maakte ik ooit een verhaal voor mijn regiokrant over oplichters die neppe Zalando-pakketjes verstuurden. De bal ging rollen. Eerst verscheen er een item bij de regionale televisieomroep NH en daarna volgde een reportage bij een consumentenprogramma op de publieke omroep; heel Nederland moest volgens hen alert zijn op zulke oplichters – onthuld dankzij mijn bevindingen, maar dat weet niemand.
Het favoriete Hart van Nederland-item van Remy Bost stond ook in het Algemeen Dagblad Voorne-Putten:
“Een stel kondigde aan te gaan trouwen in de snackbar, tussen de frikandellen. Ze hadden elkaar elf jaar geleden in die snackbar ontmoet. Dan gaan wij er wel heen om een video te maken. Dat soort items zijn heel belangrijk voor de balans in onze uitzending. We moeten positief eindigen en dat soort verhalen komen meestal uit de regio.”
Gemeengoed
Het onbenoemd putten uit andermans bronnen is gemeengoed geworden, schrijft onderzoeksjournalist Klaartje Jaspers op 5 november 2015 op de website van De Nieuwe Reporter. Uit een aantal plagiaatzaken van de afgelopen twee jaar blijkt dit ook wel. Hoofdredacteur van De Volkskrant Philip Remarque schreef vorig jaar een excuusbrief aan haar lezers: “De Volkskrant heeft de afgelopen maanden een aantal artikelen gepubliceerd waarvan passages blijken te zijn overgeschreven van andere media in binnen- en buitenland”, doelend op stagiair Geerlof de Mooij, die teksten letterlijk had overgenomen. Net als Bjorn Thimister (toen nog) van De Telegraaf dit in 2015 deed. De hoofdredactie van De Telegraaf ontsloeg hem wegens plagiaat: hij had een verhaal uit de Limburgse kranten grotendeels overgeschreven.
Naast hun journalistiek-inhoudelijke functie zijn regionale media een cruciaal element van de gemeenschap. Ze versterken regionale gevoelens en dragen die ook uit in de gepubliceerde artikelen, aldus Currah. Rob Swart van Dagblad Zaanstreek: “We zijn een bindmiddel.” Zijn redactie zit middenin het centrum van Zaandam. “Je kan zo bij ons binnenlopen; voor een praatje, een tip of een klacht.”
Kleinschaligheid
Regionale media hebben meer dan landelijke media een band met het publiek “Regionale media geven de mensen uit de regio een stem”, aldus Jacky de Vries. Volgens hem worden regionale media juist steeds belangrijker in een groter wordende wereld:
“We krijgen een hang naar kleinschaligheid, als reactie op de globalisering. Om aansluiting te blijven houden bij de samenleving, moet je in de regio zijn.”
Kortom: met de bezuinigingen op regionale media raak je ook de landelijke media, want wat de regiojournalisten produceren, lijkt het hoofdingrediënt van de maaltijd die de landelijke media serveren aan hun lezers of kijkers. Regionale dagbladen vertegenwoordigen de regio, hebben een betere band met de gemeenschap en een netwerk, waar de landelijke media dankbaar gebruik van maken. Ik ook, heel erg dankbaar.
Foto’s helemaal boven en onder van Piet Bakker, foto van protesterende HMC-journalisten van Ivo Laan (Dagblad Zaanstreek).
