Voor iedere liefhebber van de geschiedenis van de journalistiek is Delpher, het digitiaal doorzoekbaar archief van de Koninklijke Bibliotheek, een juweeltje. Ikzelf gebruik het ongeveer dagelijks en sta steeds weer voor verrassingen. Of je nu iets zoekt uit de 18de, 19de eeuw of de tijd van de Tweede Wereldoorlog, je vindt altijd wat, soms misschien niet precies het gezochte maar dan toch minstens iets dat erop lijkt.
Het mooiste stukje Nederlandse krantengeschiedenis betreft, vanzelfsprekend ben ik geneigd te zeggen, de 17de eeuw, de eerste eeuw ook dat er zoiets op de markt kwam als ‘de krant’, dat wil zeggen een (1) regelmatig verschijnende (2) papieren publicatie waarin (3) ‘het nieuws’ stond. Hiermee zijn meteen al de drie belangrijkste kenmerken van de krant gegeven. Die kenmerken zijn vooral interessant omdat ze ook iets zeggen over de moderne journalistiek c.q. de moderne krant: die verschijnt immers niet regelmatig maar voortdurend, hij verschijnt niet of in ieder geval steeds minder op papier maar is digitaal en brengt slechts zeer gedeeltelijk ‘nieuws’, dat wil zeggen onbekende weetjes. Dit laatste is het minst evident: kranten, ook digitale, brengen tegenwoordig nog maar slechts gedeeltelijk nieuws. De overgrote meerderheid van de berichten bestaat uit iets anders: tips, commentaren, columns, achtergronden, recensies, interviews en wat al niet meer maar nieuws, echt nieuws? Het is niet meer dan een onderdeeltje.
Van de eerste kranten maakte dat onderdeeltje meer dan de essentie uit. Dat is voldoende bekend maar voor niet iedereen – zie bijgaand screenshot- altijd even gemakkelijk te controleren. Dat is sinds kort veranderd. Delpher heeft namelijk dankzij een groot aantal vrijwilligers maar liefst miljoenen 17de eeuwse krantenpagina’s handmatig overgetikt. Dat kon niet anders. De letters zijn te lastig, de taal is te moeilijk en de inkt te slecht om er een OCR (tekstherkenningsprogramma) op los te laten en dus zit er niks anders op dan de tekst te laten zoals hij is of, inderdaad, handmatig over te tikken c.q. te corrigeren. Dit laatste is nu dus gebeurd. En het is prachtig, echt! Wat een rijkdom!
Vandaar dat bijgaande tekst, de eerste en oudste tekst in een Nederlandse krant, de Courante uyt Italien, Duytslandt, &c. van 14 juni 1618 er nu, in transscriptie, zo uitziet. Nog altijd niet gemakkelijk te lezen, toegegeven, maar toch:
VVt Venetien den 1.Junij, Anno 1618.
VVt Venetien den 1. Iunij, Anno 1618. DEn 25. Passato is geadviseert worden, van het groot verraet alhier, ’twelck ontdeckt is , zijnde vele der selver geiusticeert daer onder eenighe Francoysen , die sich met de Spaenschen ende eenighen deser Edelluyden verdonden dese Stadt aen 50 plaetsen ende meer in brant te steken , ende te plonderen , ghelijckmen dan aen seker plaetsen by de 50. potten met vierwerc heeft ghevonden , het welcke eene hunner mede gesellen aen deser Seign. ontdeckt heeft, den welcken sy 25. duysent ducaten hebben vereert: Als sulckx die andere hebben vernomen, zijnderby 700. wech gheloopen. Doch 20. daer van gevanghen , ende dese daghen 40. van Padua al-hier ghebracht , oock noch daghelijckx van daer ende Verona , Vicenza , Bergamo , ende andere plaetsen ghevankelijck gebracht werden: dese onser Natien alhier die daer toe gheholpen , zijn des nachts van wegen harer grooter vrienden verdroncken worden , ende komen daghelijckx noch wonderlijcke saken aen den dach, sonderlijcken dat de Spaensche dese Stadt also innemen wilden. De nieuwen Hertogh Priulj, is met 12. schepen , ende van den 4[…]. Heeren, op den Puzentoro, welcke 4. andere Galleyen, die gestadich haer gheschut los gheschoten , gheconvoyeert , ende eerlijcken inne ghehaelt , groote vreuchden-feeste , tot inden nacht gehouden. Doch by de crooninghe vele ghelts uyt gheworpen.
