Als we Amerikaanse en Nederlandse media moeten geloven, is er van Trumps geloofwaardigheid maar weinig over en gaat hij de verkiezingen zeer vermoedelijk verliezen. Probleem is dat Trump niet geloofwaardig is, maar (al dan niet) wordt gevonden. Het verschil daartussen verklaart waarom we soms zo verrast zijn over een uitkomst van een verkiezing, zoals in 2016.
Met nog enkele weken te gaan, is het moeilijk ontkomen aan voorspellingen over de uitkomst van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Het dreigt uit te lopen op verlies voor de zittende president, Donald Trump. In cruciale staten staat de self-made (politiek) ondernemer op grote achterstand van Joe Biden, de Democratische uitdager. Volgens de laatste polls wint Trump in 23 staten mogelijk 163 electoral votes; Biden zou er 290 winnen. Exit Trump?
Geloofwaardigheid
Theorie over geloofwaardigheid heeft enige analytische waarde en is bruikbaar om een beeld over Trumps kansen te schetsen. Onderzoekers onderscheiden drie pijlers onder geloofwaardigheid, namelijk expertise, betrouwbaarheid en goodwill (Perloff, 2003; McCrosky & Young, 1981). De vraag is hoe Trump op deze drie dimensies scoort, kortom: hoe geloofwaardigheid hij is voor welk deel van het Amerikaanse electoraat? Het antwoord: niet al te best. Maar, blijkt ook uit theorie, dat is ook niet altijd erg.
Expertise – Trump presenteert zich als een uitstekende zakenman, een banenmachine, zoals zijn vice-president Pence in het debat met Harris het Amerikaanse electoraat voorhield. Maar zowel Trumps zakelijke succes als zijn vermogen banen te scheppen, lijken door de actualiteit te zijn ingehaald. Zijn belastingaangifte laten flinke schulden zien (ruim 400 miljoen); Trump betaalde geen of nauwelijks belasting (750 dollar) omdat er nauwelijks vermogen was om te belasten. Ook de banenmachine stokt en sputtert door corona, een handelsoorlog met China en structurele veranderingen (digitalisering en klimaatverandering). Na een snel herstel zit de klad erin.
Betrouwbaarheid – Uit polls blijkt dat een zieke Trump zijn aanhangers ook laat twijfelen aan zijn aanpak van de pandemie. Als er niks aan de hand is, alles onder controle, hoe kunnen bij een bijeenkomst in de Rose Garden dan zoveel betrokkenen ziek worden, de president incluis? Waarom moest de obese, geriatrische alleskunner dan tweemaal aan het zuurstof? Trumps boodschap komt niet meer overeen met wat hem overkomt en dat is pijnlijk zichtbaar — ook voor medestanders. Het maakt het onbetrouwbaar in het wegwuiven van de pandemie.
Goodwill – Joe Biden zei voor de president te bidden, Kamela Harris stuurde een kaartje, Barack Obama waarschuwde dat we allemaal het risico lopen ziek te worden. Toen corona Trump infecteerde, hield de wereld de adem in, beurzen gingen onderuit. Belangrijker dan een ongemeen felle politieke campagne leek even de gezondheid van een zieke man. Bidens campagne hield gedurende Trumps ziekenhuisopname politieke advertenties even op zak. En Trump? Zijn campagne ging door en “blasted “Lyin’ Obama and Phony Kamala Harris” and charged that “Sleepy Joe isn’t fit to be YOUR President (Reich, 2020)”. Nog maar te zwijgen over de weigering om zich van tevoren neer te leggen bij een vreedzame overdracht van de macht mocht hij onverhoeds verliezen …
Ergo
Kortom: Trump is in politieke en electorale problemen. Zijn expertise levert niet de banen op waar Amerikanen op wachten, zijn betrouwbaarheid staat door zijn opname onder grote druk en Democraten hebben zich van een empathischer kant laten zien. Exit Trumps geloofwaardigheid? Dan rekenen we buiten de Amerikaanse kiezer – zijn (of haar) knowledge bias en reporting bias kan toch nog bijdragen aan de acceptatie van Trump, niet ondanks, maar dankzij zijn (wankele) geloofwaardigheid, vooropgezet dat hij drastisch van houding gaat veranderen.
Knowledge bias – Wie wordt gefrustreerd in zijn (of haar) verwachtingen van communicatie, is gevoelig voor overtuiging. Een voorbeeld. Na het debacle van het vorige debat met Biden is de verwachting dat Trump niet anders kan dan een discussie ontregelen en zijn tegenstander voortdurend op de huid te zitten. Wat als Biden zich voor het volgende debat op die vorm heeft voorbereid en Trump plots een inhoudelijk debat weet te voeren? We zouden onze verwachtingen moeten bijstellen en, laten we eerlijk zijn, de man hoeft niet veel te doen om zich in een volgend debat redelijker te presenteren. Meeleven, meebewegen, Biden laten uitspreken en ingaan op argumenten en Trump valt plots niet zo tegen. Trump heeft onze knowledge bias (hij kan niet debatteren) omzeild en wij zullen ons beeld moeten aanpassen (het is een redelijke man). Onzin? Kijk dan de prachtige documentaire Journeys with George over een journaliste die meereist met George Bush en de man, tegen haar eigen politieke overtuiging en professionele journalistieke afstandelijke houding in, gaat waarderen. Als in echt waarderen.
Reporting bias – Wie verwacht dat een politicus alleen iets zegt om problemen te voorkomen (politieke correctheid), is gevoelig voor overtuiging als het tegenovergestelde gebeurt. Een voorbeeld. Gezond verstand schrijft voor dat Trump, om het electorale gat met Biden te dichten, moet dimmen, zijn retoriek aanpassen en gevoelige onderwerpen (steun aan extreem rechts) vermijden. De reporting bias voorspelt dat Trump dan zijn problemen vergroot als hij aan die redelijke verwachtingen voldoet. Gas geven, er vol op klappen, Biden links en rechts verbaal om de oren slaat: dat getuigt van moed en overtuiging en is derhalve geloofwaardig. Zoals onlangs nog op een bijeenkomst waarin Trump de overstromingen in Iowa wegwuift en zich openlijk verbaast over het feit dat media maar weinig aandacht hebben voor zijn Nobelprijsnominatie.
Geen ding
Trump kan nog winnen omdat geloofwaardigheid geen ding is wat hij wel of niet heeft, maar de consequentie is van een veel complexere relatie tussen hem en een deel van het Amerikaanse electoraat. Media moeten dan ook oppassen niet in dezelfde valkuil te trappen als in 2016. Ook toen leek vooral het oordeel van journalisten over Trumps geloofwaardigheid leidraad te zijn in de verslaggeving van zijn kansen om Hillary Clinton te verslaan. Bij de verkiezing gaat het echter niet om wat journalisten van The Donald vinden, maar wat het publiek van hem vindt. En dat publiek zit in een retorische situatie met Trump — een situatie waarin argumenten om ons de oren vliegen, maar de uitkomst nog niet vaststaat, omdat Amerika nog altijd een democratie is: ze hebben er wat te kiezen.
