Samenlevingen worden steeds complexer, en de onderwerpen die documentairemakers aansnijden daarmee ook. Tegelijkertijd zijn er steeds meer technologische mogelijkheden om recht te doen aan die complexe thema’s. Waar een documentaire ooit per definitie een film op een scherm was, opgenomen met een videocamera, kunnen filmmakers tegenwoordig een breed scala aan technologieën inzetten. Van drones, action cams en 24/7 live streams tot beveiligingscamera’s. Het resultaat is allang niet meer altijd een lineaire video. Van Virtual en Augmented Reality tot hologrammen: het kan en gebeurt allemaal. Wat is de invloed van dit soort innovatieve technologieën in het werk van documentairemakers?
In een tweejarig onderzoeksproject onderzochten de Rijksuniversiteit Groningen, JournalismLab (Hogeschool Utrecht), Stichting Beeld en Geluid, WORM, MU Hybrid Art House en VersPers deze vraag. We bekeken de manier waarop documentairemakers technologie inzetten, maar ook hoe zij aankijken tegen de invloed daarvan. Welke impact vinden zij wenselijk? Hoe activistisch mag (of moet) een documentaire zijn en welke rol spelen technologie en vertelvormen daarin? En welke dilemma’s komen documentairemakers daarbij tegen?
Om deze vragen te beantwoorden, interviewden we makers, deden etnografische observaties we tijdens (online) evenementen en lieten we makers met elkaar in gesprek gaan. Zo doken we bottum-up in de beleefwereld, overtuigingen en werkwijzen van makers. Wat daarbij opviel, was de nadruk die veel makers leggen op participerende maakvormen (waarbij makers samenwerken met de mensen over wie hun verhaal gaat), maar ook de solidariteit met de gefilmden. Veel van de door ons onderzochte documentaires bevragen de grens tussen maker en deelnemer, maar ook die tussen maker en publiek.
Het project resulteerde in een aantal wetenschappelijke papers (voor een overzicht, zie onder), en in een platform waar documentairemakers inspiratie vinden over nieuwe vormen van storytelling (van journalistiek theater tot serious gaming), over impact creëren en over (internationale) samenwerkingen met muzikanten, designers en kunstenaars. Om aan te sluiten bij de bottum-up aanpak van het onderzoek, nodigden we makers uit om met elkaar in gesprek gaan. Die gesprekken krijgen een centrale plek op het platform. Het biedt ruimte voor reflectie over ethische onderwerpen, zoals de manier waarop makers zich verhouden tot hun publiek en hun onderwerp. Hoeveel afstand of nabijheid vinden zij wenselijk? Het platform bevat gesprekken, videofragmenten, artikelen en voorbeelden van innovatieve storytelling.
Bekijk het op www.documentingcomplexity.journalismlab.nl.
We nodigen makers graag uit om samen met ons na te denken over de toekomst van documentaire en de rol die activisme en technologie daarin spelen.
