Het is u niet zijn ontgaan dat er een virus door de wereld waart. Alle serieuze mediaplatforms houden al dagenlang een pagina bij waarop groen en rijp, feitelijk en opiniërend, lokaal en internationaal nieuws in één narratief wordt gegoten. De meest recente berichten bovenaan, aflopend naar het oudere nieuws: het liveblog. Zelfs de GGD Gooi- en Vechtstreek omarmde op de site het nieuwe format. Vanaf 2 maart publiceerde ze elke dag (met een exacte tijdsaanduiding) slechts een of twee berichten, noemde het ‘liveblog’ en droegen zo hun steentje bij aan de nieuwsstorm.
Wat is dan een liveblog?
Maar maakt een pagina met berichten die zijn voorzien van een datum en exacte tijdsaanduiding een ‘liveblog’? Frits van Exter (voorzitter van de Raad voor de Journalistiek) stelde in zijn maandelijkse column naar aanleiding van de vele liveblogs die over het coronavirus verschenen indringende vragen. Zijn eerste — Waarom bloggen we ook alweer live? — had de GGD Vechtstreek misschien ook even moeten stellen (en concluderen dat hun ‘liveblog’ weingi ‘live’ is). “Het klinkt flauw”, gaat van Exter verder, “maar ik denk dat je wilt weten waarom je je zo inspant. Bewijzen we ons publiek er een dienst mee? Is het een vitaal deel van onze (online) strategie?”
Belangrijkste vraag
Daarmee stelt Van Exter, naar eigen zeggen een flauwe, vraag, maar in het kader van genres en genre-conventies (‘richtlijnen’ voor discours) wel de belangrijkste: wat is namelijk het communicatieve doel van een liveblog? Met andere woorden: hoe (taalgebruik, narratief, onderwerpskeuze, brongebruik) wordt door journalisten aan verwachtingen van een (of, specifieker: het) publiek voldaan? Genre-theorie voorspelt dat discours aan verwachtingen van publiek moet voldoen om begrepen en geloofwaardig te worden bevonden. Andersom is ook interessant: discours dat genre-conventies overtreedt, vinden we lastig en veelal ongeloofwaardig.
Romantische komedie
Dat klinkt abstract, maar genres hebben een heel praktische werking. Als ik u bijvoorbeeld uitnodig om een western te gaan bekijken en we eindigen bij een klassieke slasher, loopt uw vertrouwen in mijn filmkennis een fikse deuk op. Als ik u nogmaals uitnodig voor, zeg, een romantische komedie, kan ik mij prima voorstellen dat u zich (hardop) afvraagt waar we terecht gaan komen. Ik heb duidelijk een aantal basale categorieën niet op orde. Ik heb met de genre-duiding ‘western’ verwachtingen gewekt die worden ‘overtreden’ omdat een slasher zich niet aan de spelregels van een western houdt (daarom is Cowboys & Aliens ook zo’n verwarrende film).
Onzekerheid is geen probleem
Vertaalt naar een liveblog is het dus zaak om te begrijpen welke genre-conventies er zijn. En daar zit nu precies de kneep: het format is nog betrekkelijk jong (Van Exter stelt negen jaar, ik denk dat het format iets ouder is); er zijn nog maar weinig conventies die de verwachtingen van het publiek bedienen. We weten nog niet zo heel goed wat dat publiek wil. Thurman en Walters hebben daar voor het eerst in 2013 onderzoek naar gedaan en kwamen tot een verrassende conclusie: het publiek waardeert juist de onzekerheid over, snelheid en soms ongecontroleerdheid van een mix van feiten, geruchten en meningen — stuk-voor-stuk journalistieke doodzonden. Maar dat is al een tijdje geleden en het onderzoek is beperkt.
Verwachtte chaos
Toch: uit hun onderzoek blijkt dat een liveblog volgens ondervraagden het aanspreekt vanwege de urgentie en het tijdgebrek van productie waardoor journalisten informatie niet kunnen bewerken (en verdraaien), maar alleen weergeven. “Feiten, geruchten en speculaties zijn lastiger van elkaar te onderscheiden”, schrijft Van Exter over liveblogs die de schietpartij in de Utrechtse tram coverden. “De druk is groot omdat iedereen nú wil weten wat er precies is gebeurd, wat het motief is, of het om een eenling gaat en of de situatie weer geheel onder controle is.” En juist dàt waardeerde het publiek dat door Thurman en Walters werd ondervraagd.
Klassieke mores?
“Gelden onze klassieke journalistieke mores nog of is daar op een liveblog geen tijd voor?”, wil Van Exter ultimo weten. Dat is een zeer interessante vraag, maar aan wie wordt deze gesteld? Ik zou zeggen: ook aan het publiek. Als zij een liveblog verkiezen boven andere genres omdat snelheid, onzekerheid of urgentie juist wordt gewaardeerd en verwacht (het is een live blog), dan moeten we er geen trage, feitelijke (welke dan?) en slow journalistiek van maken. Want dan nodig je me uit voor een detective, maar zitten we te kijken naar een musical. <<
