Is er ruimte voor kunst in de wetenschap?
In een veranderend medialandschap worden journalisten constant gevraagd om zichzelf en hun journalistieke processen opnieuw uit te vinden. Nieuwe ontwikkelingen en vraagstukken in de praktijk vragen ook om nieuwe manieren van onderzoek doen.
Over de meest geschikte onderzoeksmethoden naar het veranderend journalistiek landschap is echter onvoldoende discussie. Het lectoraat werkt en experimenteert met onderzoeksmethoden uit andere disciplines. Fysiologische metingen om de reactie (‘arousal’) bij blootstelling aan immersieve journalistieke producties te onderzoeken en het tracken van online-zoekgedrag van journalisten na te gaan, zijn hier een voorbeeld van. Ook implementeert het lectoraat Arts-based research methoden binnen het onderzoeksproject ‘Exploring the limits of journalism’.
Art-based research methoden
Binnen dit onderzoek verkennen en theoriseren wij de ervaringen en definities van verschillende grenzen in de journalistieke praktijk. Binaire concepten als professioneel/amateur, online/offline en hard nieuws/zacht nieuws zijn niet meer zo stellig tegenover elkaar te zetten in de journalistieke praktijk. De werkelijkheid bevat meer overlap, wordt breder gedefinieerd, is meer divers en rommeliger. In een woord complex. Een van de uitdaging waar we nu voor staan, is het aangaan, ontrafelen en begrijpen van die complexiteit. Gebaseerd op eerder werk van prof. Tamara Witsgche (Universiteit Groningen) gaan wij deze uitdaging binnen ons onderzoek aan via arts-based methoden.
Binnen de art-based methode worden de maakprocessen die in de kunst worden gebruikt toegepast in de wetenschap. Het is vooral bedoeld als een blik verbredend en conversatie verdiepende methode. Niet om tot harde onderzoeksresultaten te komen. Het is met name een bereidheid tot het toepassen van creativiteit in onderzoek om tot nieuwe inzichten te komen, zonder hierbij de kaders van de wetenschap uit het oog te verliezen. Wij hebben deze methoden toegepast in ons onderzoek om te zien hoe verschillende grenzen in de journalistiek worden ervaren. We deden dit onder andere op de volgende manieren.
Een journalistiek stadsgezicht
In 2018 organiseerden wij een onderzoeks-evenement in samenwerking met onze praktijkpartners VersPers en A-lab. Tijdens dit evenement nodigden wij journalisten uit het werkveld uit om mee te doen aan verschillende creatieve sessies. Tijdens een van deze sessies vroegen wij de journalisten om zichzelf te visualiseren als object in de publieke ruimte. Gebaseerd op de tekeningen en de reflecterende gesprekken over deze tekeningen van de journalisten werd een stadsgezicht gecreëerd in samenwerking met kunstenaarscollectief OneDayArtist. Het samengestelde beeld biedt een versie van hoe het actuele journalistieke landschap eruit zou kunnen zien. Het laat op visuele wijze zien hoe journalisten individueel verschillend reflecteren op hun rol in de maatschappij en hun journalistieke proces, maar toch een coherent geheel vormen. Het interactieve stadsgezicht zullen wij binnenkort via deze blog delen.
Een liefdesbrief of ontslagbrief aan het journalistieke vak
Tijdens een andere sessie van ons onderzoeks-evenement vroegen wij journalisten om een liefdesbrief of ontslagbrief aan het journalistieke vak te schrijven. De participanten werden aangemoedigd om zich creatief te uiten en te tappen uit hun emotionele band met het werkveld. Uit 33 brieven werd één samengevoegde ontslagbrief gereproduceerd door het onderzoeksteam. Het co-creëren van journalistieke werkelijkheden via creatief schrijven geeft de mogelijkheid om beter te begrijpen hoe journalisten hun beroep ervaren. Daarnaast biedt deze methode ook een manier om het gebruikelijke jargon binnen journalistiek studies te doorbreken en een beeld te communiceren dat zeer vlakbij de ervaringen van de journalisten zelf ligt, zonder deze te claimen.
Grenzen begrijpen via visuele metaforen
Het uittekenen van je netwerk en bepalen wie binnen de journalistiek valt en wie niet, was een andere sessie op het onderzoeks-evenement. Hoewel de grenzen van disciplinaire kadrering al eerder zijn onderzocht, is er weinig onderzoek gedaan naar hoe deze grenzen worden ervaren. Hiervoor houden wij meerder diepte-interviews met enkele journalisten waarbij we hun netwerkkaarten bespreken. Tijdens deze interviews wordt er gestuurd op emotionele-en andere abstracte omschrijvingen, die vaak lastig onder woorden te brengen zijn. Deze interviews worden vervolgens geanalyseerd op het gebruik van metaforen en daarna gevisualiseerd tot een nieuwe kaart.
Een pleidooi voor nieuwe onderzoeksmethoden
Deze voorbeelden van situaties waar wij journalisten in hebben geplaatst de afgelopen maanden, mocht ik vorige week presenteren op de ECREA-conferentie voor journalistiek. Tijdens mijn presentatie wilde ik niet alleen pleidooi houden voor nieuwe onderzoeksmethoden. Ik wilde de aanwezigen ook graag laten ervaren hoe creatieve methoden binnen een wetenschappelijke context aanvoelen. Ik gaf ze hiervoor een korte creatieve opdracht.
In 30 seconden moesten zij zichzelf visualiseren als een object in de openbare ruimte. De meeste mensen in de zaal leken wat ongemakkelijk bij een creatieve uiting zo in de vroege ochtend. Maar na de presentatie bleek dat door de oefening, de toepassing van deze opdracht binnen journalistiek onderzoek, duidelijker werd. De reacties doen vermoeden dat er enthousiasme is voor dit soort nieuwe methoden, maar de vraag bleef wel of onze resultaten anders of vernieuwender zijn dan conventioneel onderzoek. Het antwoord op deze vraag moeten we jullie nog even verschuldigd blijven, maar zullen ter zijnertijd onder andere hier op de blog terug te vinden zijn. Ook offline, zullen de resultaten van ons onderzoek te bezichtigen zijn in een tentoonstelling.
