In hun laatste leesclub bijeenkomst bogen docenten van de verschillende opleidingen van de FCJ zich over de vraag hoe het komt dat je een beeld mooi vindt, en wat de ervaring van schoonheid voor je betekent.
In het kader van de zo genoemde Journal Club lazen en bespraken de docenten dit jaar wetenschappelijke artikelen over het thema visuele geletterdheid. Wat houdt dat in en hoe zou je het kunnen onderwijzen?
Beelddenken
De eerste bijeenkomst ging over de vraag: wat is visuele geletterdheid? Het gaat over het begrijpen en gebruiken van beelden. Om een beeld te begrijpen moet je weten waar je op moet letten, hoe beelden zijn opgebouwd en hoe het gebruik van vormen, kleur, blikrichting, voor- en achtergrond bepalend zijn voor de betekenis die je aan een beeld geeft. Het zelfde gaat op voor het gebruiken van beelden. Hoe handiger je die verschillende aspecten weet in te zetten, hoe effectiever je met beelden kunt communiceren.
Compositie
In de tweede bijeenkomst ging het over de vraag of visuele geletterdheid een onderdeel is van mediawijsheid, een vak dat tegenwoordig op middelbare scholen wordt onderwezen. Kennis van de manier waarop media werken helpt zeker bij het interpreteren van beelden. Maar om echt te vatten hoe beelden werken, moet je ook oog hebben voor de compositie, de kijkrichting, de manier waarop mensen en voorwerpen zich tot elkaar verhouden in het beeld, en op welke manier het beeld verwijst naar andere beelden.
Para-proxemics
Paraproxemics was een begrip dat besproken werd in de derde bijeenkomst. Niemand wist aanvankelijk wat het was. Het gaat over nabijheid – de manier waarop mensen ruimte gebruiken en wat dat voor invloed dat heeft op hun voor- en afkeuren. Denk maar aan het verschil of iemand tegen je opkijkt, of je neerkijkt. Dat soort mechanismen kun je ook met camerabewegingen simuleren. Verder ging het over de vele manieren waarop je tot een idee van gelijkenis kunt komen. Dingen kunnen op elkaar lijken op grond van vorm, aantal, beweging of effect. In alle gevallen zeg je: ja, dat lijkt wel.
Schoonheid
En dan de vraag hoe schoonheid ons kan foppen, waarover het in de laatste bijeenkomst ging. Als je er even over nadenkt begrijp je dat zoiets als ‘persoonlijke smaak’ zo persoonlijk niet is. Wat je mooi vindt, hangt af van je kennis, ervaring en de mensen waar je mee omgaat. Schoonheid en morele overtuigingen gaan hand in hand. Propaganda maakt daar gebruik van door je overtuigingen op te dringen via plaatjes die ontroeren. Vaak is schoonheid ook niet meer dan wat invloedrijke mensen als mooi bestempelen. Dat doen ze doorgaans omdat ze iets te verkopen hebben. Enige scepsis bij de esthetische ontroering is dan wel op z’n plaats.
Minor
Wat zou de FCJ met zoiets als visuele geletterdheid kunnen doen? vroegen de docenten zich op de laatste bijeenkomst af. Er wordt in verschillende lessen al veel gezegd over de werking en betekenis van beeld. Maar misschien is het toch aardig om visuele geletterdheid in algemene zin aan te bieden voor studenten van de faculteit. Of je nu designer, journalist of communicatiemanager wilt worden, je hebt altijd met beelden te maken. En beelden worden alleen maar belangrijker. De kern van zo’n vak zou moeten liggen bij de manier waarop beelden betekenis krijgen. Compositie en stijl zouden centraal moeten staan. Het gebruik van stijlmiddelen als vergelijken, herhalen, citeren, vergroten, contrasteren, personifiëren en rijmen, komen in allerlei beeldvormen voor. Als het om muziek gaat zijn sommige studenten al zeer vertrouwd met dit soort mechanismen. Dat soort kennis zou je kunnen uitbreiden naar beeld. Dan is het wel belangrijk dat studenten ook kennis maken met canonieke beelden uit de cultuurgeschiedenis. Al was het maar om de videoclips die ze bekijken beter te kunnen duiden dan ze nu al doen. Wie een indruk wil krijgen van canonieke beelden kan deze Youtube video bekijken.
Gelezen artikelen
- Avgerrinou, M.D., Pettersson Tullinge. (2011) Toward a cohesive theory of visual literacy. Journal of Visual Literacy, Vol 30, Number 2, 1-19
- Griffin, M. Visual competence and media literacy: can one exist without the other? Visual Studies, Vol. 23, No. 2, September 2008
- Messaris, P. 1998 Visual Aspects of Media Literacy. Journal of Communication 48, 70-81
- Ritter, D. (2008) The Ethics of Aesthetics In: The Ethics of Aesthetics, eds R. Adams e.a.
