Deze maand verscheen Het Nieuwsdieet van Zwitserse schrijver Rolf Dobelli op de Nederlandse markt. Het boek is een uitbreiding van zijn essay Avoid News, dat hij tien jaar geleden publiceerde. Het essay inspireerde Rob Wijnberg destijds voor het oprichten van De Correspondent. In de Tivoli gingen zij met elkaar in gesprek over Het Nieuwsdieet. Dobelli’s boek wordt niet zonder kritiek ontvangen en vraagt om nuancering.
In een volle Cloud Nine bovenin Tivoli Vredenburg ging Wijnberg met zijn inspirator in gesprek. Dobelli lijkt een zelfhulpgoeroe op zoek naar het ultieme geluk. Hij heeft titels op zijn naam als ‘De kunst van het heldere denken’, ‘De kunst van goed leven’ en ‘De kunst van het verstandige doen’ – vrijwel altijd vergezeld van een ondertitel als ‘52 technieken voor geluk’, of ‘52 denkfouten die je beter aan iemand anders kan overlaten’. De nieuwste weg naar geluk: het vermijden van nieuws.
Het Nieuwsdieet
Dobelli is zelf tien jaar geleden ‘afgekickt’ van nieuws en raadt nu iedereen aan zijn voorbeeld te volgen. Want, “nieuws is voor de geest wat suiker voor het lichaam is” en het zorgt er niet voor dat we de wereld beter begrijpen, stelt hij. Een bijkomend voordeel: alle tijd die je normaal zou besteden aan het scannen van koppen en scrollen door nieuwsapps, kun je nu aan iets beters besteden. In de Tivoli claimt hij zelfs dat hij een maand per jaar tijd hierdoor wint; ‘een extra gratis maand’ (op basis van twee uur nieuwsconsumptie per dag).
In zijn essay en boek geeft Dobelli verschillende redenen waarom het nieuws slecht voor je zou zijn. Hierbij noemt hij o.a. chronische gevolgen van stress, de confirmation – en availability bias, en andere psychologische en cognitieve gevolgen. De introtekst van het event in de Tivoli klinkt dan ook: “Nieuws is tijdsverspilling. Nieuws belemmert het denken. Nieuws manipuleert. Nieuws doodt de creativiteit. Nieuws maakt ons passief”. Er lijkt nog weinig positiefs aan nieuws te kleven. Zijn belangrijkste standpunt in de Tivoli is dat de berichten over kleine gebeurtenissen – breaking news – niet nodig zijn om de wereld beter te begrijpen en om betere keuzes te maken. Het gaat erom dat je juist de fundamentele generatoren van deze gebeurtenissen begrijpt. En daar helpt nieuws je niet bij.
Kritiek
Weinig stukken hebben Wijnberg’s leven, naar eigen zeggen, zo veranderd als het essay ‘Avoid News’. Gelukkig weerhield dit hem er niet van om in de Tivoli de Zwitserse schrijver kritische vragen te stellen en op sommige vlakken het stellig oneens te zijn. Wijnberg benoemde andere functies van nieuws. Bijvoorbeeld de sociale functie van nieuws, zoals het praten met anderen over gebeurtenissen in de wereld, of het creëren van samenhorigheid en betrokkenheid. Dobelli ziet dit voordeel niet, want wanneer je op een feestje vertelt dat je het nieuws niet meer volgt krijg je veel diepere gesprekken, is zijn ervaring. Ook gelooft hij niet dat enkel nieuws voor samenhorigheid in een land zorgt, want in grote multinationals bestaat ook samenhorigheid en betrokkenheid zonder constante nieuwsberichten over wat er gaande is binnen het bedrijf.
Andere kritische vragen van Wijnberg waren: heb je de nieuwsberichten niet nodig om te weten over welke fundamentele processen je verdieping gaat zoeken? En: hoe maak je in een democratie keuzes zonder te weten wat er speelt? Hierop antwoordde Dobelli dat je alleen moet weten wat er direct invloed heeft op jouw leven en het leven van je naasten. De rest hoef je niet te weten, daar heb je uiteindelijk toch te weinig invloed op.
Niet alleen Wijnberg, maar ook het – uit grotendeels Correspondent-leden bestaande – publiek was kritisch. Uit het publiek kwam de vraag: is het niet een erg bevoorrechte positie om te kunnen stoppen met het nieuws volgen? Wij leven in een veilig, voorspelbaar land en hebben het goed, maar voor anderen geldt dit niet en moeten misschien uit eigen veiligheid het nieuws volgen. Ook klink de kritiek dat dit ‘nieuwsdieet’ veel mensen uitsluit. Niet iedereen heeft toegang tot andere informatiebronnen, of de mogelijkheid zich te kunnen verdiepen in bepaalde onderwerpen. Dobelli antwoordde daarop niet te willen prediken, dat iedereen zijn dieet op eigen manier moet toepassen, en dat hij schrijft voor een westers (welvarend) publiek.
Nuance
Dobelli’s punt gaat tegen al onze westerse overtuigingen van nieuws in. En de kritische vragen zijn terecht. Maar er moeten wel wat nuances aan het een en ander gebracht worden. First things first. Wat verstaat Dobelli onder ‘nieuws’? Wanneer hij zegt dat iedereen moeten stoppen met nieuws lezen, bedoelt hij in geen geval stoppen met alles lezen wat journalisten maken. Het gaat hem om de korte berichten. Vaak over sensationele, exceptionele, actuele gebeurtenissen in de wereld zonder uitleg of duiding, zoals “President X ontmoet president Y”, of “explosie in land Z”.
Naast ‘nieuws’ categoriseert hij de langere artikelen, met diepgang, duiding, context en uitleg. En in de derde categorie vallen informerende boeken, documentaires of lezingen. Die laatste twee categorieën moet je volgens hem niet vermijden, maar consumeren in plaats van ‘nieuws’. Hij zegt dus niet dat journalisten moeten stoppen met nieuws produceren, maar wel dat het publiek moet stoppen of minderen met consumeren.
Ook was hij een extreme ‘nieuwsjunk’ en besteedde hij (meer dan) twee uur per dag aan het volgen van dit type nieuws (!). In mijn eigen omgeving zijn maar er weinig mensen die zoveel tijd besteden aan het korte sugar news. Kijkend naar zijn definitie van nieuws, is het misschien geen slecht idee om soms die twintig minuten in de trein te besteden aan één lang artikel, in plaats van eindeloos scrollen door NU.nl of de NOS-app.
De Volkskrant checkte Dobelli’s uitspraak over dat nieuws ons depressief maakt en het onze wilskracht laat verdwijnen. Ook hieruit blijkt dat het wat genuanceerder ligt dan dat. Ja, nieuwsconsumptie kan misschien stemmingswisselingen veroorzaken, maar voor chronische stress of depressie door nieuwsconsumptie is nog geen bewijs.
Research
Dobelli’s pleidooi raakt aan het onderwerp van mijn promotieonderzoek ‘Nieuwsmijding en de geïnformeerde burger’. Ook hier zien we een groot grijs gebied in wat ‘nieuws’ is en wanneer je dit vermijdt. De komende maanden gaan we nieuwsmijding en de bijhorende normatieve implicaties verkennen. Dit zal leiden tot een concretere conceptualisering van nieuwsmijding. Volg Journalismlab om op de hoogte te blijven.
Meer lezen (of horen) over het gesprek tussen Rob Wijnberg en Rolf Dobelli (via De Correspondent):
Sinds 2010 volg ik geen nieuws meer. Het maakt me gelukkiger dan ooit
Door het nieuws lijkt de wereld simpeler dan-ie is
Luisteren: Rob Wijnberg in gesprek met Rolf Dobelli over stoppen met het nieuws
