Bij kleine graphics (denk zo’n 15 bij 7 cm in de krant) is het soms moeilijk een duidelijk onderscheid te maken tussen graphics die iets tonen, en iets vertellen. Je denkt misschien al snel dat het alleen maar iets kan tonen, omdat zo’n kleine afbeelding nooit heel complex kan zijn (ik heb dat vooroordeel wel een beetje). De vertellende kracht van graphics is voor ons onderzoek hele erg interessant. Een vertellende graphic kan een argument vormen voor het bijgaande artikel, en de mate waarin een graphic iets vertelt zegt ons iets over de nieuwswaarde van een graphic. Wanneer vertelt een graphic iets? Het heeft te maken met het duiden van de data. Neem de onderstaande graphic.
Op zich niet zo heel erg bijzonder. Een staafgrafiek waarin te zien is hoeveel mensen een diagnose voor agressieve huidkanker kregen, en hoeveel er stierven aan een agressieve vorm van huiskanker. Maar de kop maakt deze simpele graphic wat mij betreft vertellend. ‘Steeds meer doden door gevaarlijke huidkanker’ geeft duidelijk aan hoe je deze graphic moet interpreteren.
De kop van een graphic kan een sterk sturende werking hebben op de manier waarop de lezer de graphic leest. Hier ligt voor de journalist de mogelijkheid om de allerbelangrijkste conclusie die getrokken kan worden uit de data naar voren te halen. Maar de vraag is dan natuurlijk of die conclusie ook echt terug te zien is in de gekozen graphic.
Er valt nog wel iets aan te merken op deze conclusie. Hoewel het klopt dat de rode blokjes door de jaren heen steeds groter worden, zou de lijn niet zo stijl zijn als de cijfers voor de diagnose niet onder de blokjes waren gezet. Wie vluchtig kijkt ziet dat de eerste staaf iets boven de 3000 eindigt en die uit 2012 bij de 6000 (dit zijn volgens het artikel overigens de aantallen van de hoeveelheid diagnoses, het dodental moet daar eigenlijk nog bovenop). Dat is wel even schrikken – een verdubbeling en het gaat om duizenden mensen. Hoewel door de kop en vormgeving de indruk wordt gegeven dat dit het dodental is, komt de lezers er pas in de legenda achter dat dit helemaal niet zo is.
Ik wil het aantal doden door agressieve huidkanker niet bagatelliseren, maar de absolute aantallen vallen mee. Het dodental bereikt in 2012 nog geen 1000 en in 2002 zijn het er misschien 300 of 400. Het gaat dus nog steeds om een verdubbeling in zo’n tien jaar, maar het treft niet heel veel mensen. Ter vergelijking, in 2012 stierven zo’n 3000 vrouwen aan de gevolgen van borstkanker en in 2011 kregen bijna 14.000 vrouwen de diagnose borstkanker te horen (bron: CBS en IKNL). Het gaat weliswaar een significante toenamen, maar het lijkt veel meer door de stapeling. Daarnaast lijken de blokjes van 2010 en 2011 kleiner dan die van 2009.
De vormgeving van de graphic, gecombineerd met de kop, hebben een hele duidelijke boodschap. Eentje die overigens klopt op basis van de data verschaft in de graphic en het bijgaande artikel. MAAR! De vormgeving en de keuze om het dodental en de hoeveelheid patiënten in één staaf weer te geven, zorgen samen voor een overtreffende trap van de representeerde data. Wellicht niet onterecht aangezien huidkanker heel erg is en mensen zichzelf kunnen beschermen met zonnebrand, maar deze kleine graphic uit het NRC is zeker geen neutrale weergave van de data. En dat is niet erg, sterker nog door de keuzes van de journalist vertelt deze graphic een heel sterk verhaal!
