De koppen liegen er niet om op de vooravond van het grote omroepdebat: “Dekker neemt publieke omroep op de schop” en “D66 wil publieke omroep online aan banden leggen“. De neo- en oud-liberalen hebben elkaar gevonden bij het bestrijden van de Publieke Omroep. Een strijd waarbij ze vrijwel alle media – buiten de NPO – aan hun zijde vinden.
Nederland kent een geschiedenis van bijna 100 jaar gedoe rond de publieke omroep. Er viel een kabinet over. Maar de huidige staatssecretaris gaat een grens over die geen van zijn voorgangers overschreed.
Namen & rugnummers
Dat Dekker wil samenvoegen, saneren, bezuinigen, aanpakken, op de schop nemen en stroomlijnen, is voor de betrokken omroepen niet fijn, maar de manier waarop hij dat doet is uniek. Dekker noemt namen en rugnummers van programma’s die wat hem betreft wel kunnen verdwijnen: Ranking the Stars, Banana Split, Animal Crackers, De Allerslechtste Chauffeur van Nederland.
En daar vindt hij zich D66 in de persoon van Kees Verhoeven aan zijn zijde, die een kerntakentest wil invoeren, ongetwijfeld uitgevoerd door een omroepkerntakentestcommissie. Samen met de PVV – een club die ook een appeltje te schillen heeft met de publieke omroep – ontwikkelt zich een krachtig volksfront tegen de publieke omroep. De PvdA is stil, het CDA nog stiller.
Dekker en de zijnen hebben het niet alleen over programma’s, maar ook over netten (waarom 3 netten?), omroepen (fuseren, opheffen, samenvoegen), diensten (waarom op internet, waarom Uitzending Gemist) en de inhoud (waarom zou Omroep Friesland het Olympische schaatsen moeten verslaan?).
Propaganda
Als je omroepen wil laten fuseren, netten wil opheffen, programma’s wil laten verdwijnen, activiteiten wil beperken, doe je iets wat geen minister of staatssecretaris ooit gedaan heeft in Nederland: zich rechtstreeks met de inhoud van de programmering bemoeien. Alle vorige bewindslieden meden inmenging met de inhoud en programma angstvallig. Wat zei Balkenende toen Lingo moest verdwijnen? “Wij gaan niet over de programma’s die worden vertoond op de televisie”.
Dekker wil er dus wel over gaan. Dat lijkt een klein stapje, maar dat is het niet. Nederlandse bewindslieden hebben zich niet te bemoeien met de inhoud van de programmering.
In Nederland opereert de overheid traditioneel op afstand, het kabinet ontslaat niet de hoofdredacteur van het Journaal als er een nieuwe regering komt, de ministers grijpen niet in bij de programmering, zelfs de controle op de omroep – het Commissariaat voor de Media – opereert op afstand. Dat is zo in Nederland, in de Scandinavische landen, in Groot-Brittannië en in Duitsland.
Het is bijvoorbeeld niet zo in Italië, Spanje en Frankrijk. En ook in het voormalig Oostblok is er maar weinig afstand tussen omroep en overheid. Daar is een staatsomroep soms propaganda-machine, maar zeker niet al te kritisch.
De lobby
Waar komen die plannen vandaan? Die komen o.a. bij de VVD en D66 zelf vandaan, waar men de publieke omroep altijd als bastion van PvdA en CDA heeft gezien. Een politiek geïnspireerde keuze.
En het komt van de lobby van NDP Nieuwsmedia (kranten, tijdschriften, RTL, ANP, nu.nl). Die “onderhoudt intensieve contacten met politiek-bestuurlijke stakeholders in Den Haag en Brussel. In deze contacten draagt NDP Nieuwsmedia de maatschappelijke functie van nieuwsmedia uit” leggen ze in hun jaarverslag. Hun ideeën zijn glashelder: “de huidige overheidssteun aan de publieke omroep past niet binnen een toekomstbestendig en platformonafhankelijk mediabeleid. Voor een doelmatige inrichting van de nieuwsvoorziening moet de financieringsstroom naar de publieke omroepen, voor zover het nieuwsproducties betreft, gestaakt worden.” NDP nieuwsmedia heeft daarom ook ‘public affairs’ medewerker in dienst, een lobbyist dus.
De publieke omroep bedreigt de traditionele nieuwsmedia en hun nieuwsvoorziening moet verdwijnen. De Telegraaf heeft al aangeboden het nieuws van de NOS over te nemen. De rol van de grootste krant van Nederland is opvallend. Waar bewindslieden als Schulz, Rutte en vooral staatssecretaris Wiebes er regelmatig flink van langs krijgen, is Dekker het lievelingetje van de krant. Toen hij vorige week in VN uithaalde naar de linkse bastions in het onderwijs en bij de omroep, werd dat prominent gebracht door De Telegraaf.
Wat zegt D66’s Kees Verhoeven? “Kranten verliezen lezers en staan onder druk. Ze zoeken naar verdienmodellen online om te kunnen overleven. Het zou zonde zijn als dit door oneigenlijke concurrentie van omroepen niet lukt. Dan verliezen we belangrijke journalistieke redacties”.
Dekker mag klagen over omroepbazen die op het Binnenhof rondlopen, het is vooral de NDP-lobby die z’n zin gekregen heeft bij de nieuwe plannen.
De smalle omroep
Dekker stuurt niet alleen aan op een kleinere publieke omroep, hij stuurt vooral aan op een smalle omroep: geen amusement, en alleen dat doen wat anderen niet doen. Dekker en de zijnen doen voorkomen dat een belangrijk deel van de programmering van de Publieke Omroep probleemloos door de commerciëlen kan worden overgenomen. Maar dat is nog maar de vraag.
Zo is de commerciële omroep nauwelijks geïnteresseerd in programma’s die door 50-plussers worden bekeken, en die programma’s zitten nu eenmaal relatief vaak bij de publieke omroep. Dat lijkt iets te zijn waarvoor je je moet schamen, de NPO zelf roept moord en brand over de BNN-programma’s waar zoveel jongeren naar kijken, maar het probleem ligt niet bij die jongeren, het is veel breder.
Maar breed is uit, als het aan Dekker ligt, wordt de publieke omroep vooral smal, en het liefst marginaal. Dekker stelt voor om qua omroepbeleid naar Zuid-Europa te verhuizen, en misschien wel naar de VS, waar de publieke omroep gereduceerd is tot een totaal marginaal gebeuren.
De staatsomroep
Met de plannen van Dekker heeft Nederland voor het eerst te maken met een bewindsman die zich intensief bezighoudt met de inhoud van de publieke omroep. De combinatie van inmenging en onvrede over de politieke koers is veel ernstiger dan de bezuinigingen zelf. Vooral als ze gesteund wordt door een belangrijk deel van de ‘publieke opinie’, namelijk andere media die een economisch belang hebben bij marginalisering van de Publieke Omroep.
Er ligt iets op de loer in Nederland waar de criticasters van de Publieke Omroep het altijd zo smalend over hebben: “een staatsomroep”.
