Per februari is journalismlab begonnen met een onderzoek naar Immersive Journalism. Naast de vraag wat immersive journalism betekent voor de publieke functie van nieuwsmedia is het ook belangrijk het ethische aspect van immersive journalism in acht te nemen. Afgelopen maandag werd Nieuws of Nonsens vanuit onze eigen School voor Journalistiek uitgezonden, waar men inging op nepnieuws. Angelo Paura waarschuwt in zijn artikel The Ethical Challenges of Immersive Journalism nu ook voor fake virtual reality (VR) producties.
Bij Nieuws of Nonsens werd verteld wat nepnieuws eigenlijk is en of de risico’s wel zo groot zijn als wordt beweerd. Het woord nepnieuws staat pas sinds april in het woordenboek en de term barst nu al uit zijn voegen. Het wordt gebruikt om de publieke opinie te beïnvloeden, maar ook om geld mee te verdienen.
Ethical challenges of immersive journalism
Paura komt nu met de waarschuwing voor fake VR-producties. Vragen rondom transparantie en ethiek zijn groeiende. Hij benadrukt in zijn artikel mogelijke macht in de komende periode voor VR. Zo haalt hij aan dat volgens het Britse adviesbureau CCS Insight de wereldwijde VR-markt in 2021 meer dan $9 miljard waard zal zijn, en dat Goldman Sachs voorspelt dat de gecombineerde wereldwijde economische impact van VR en augmented reality (AR) in 2025 zal groeien tot $ 80 miljard (vanaf $ 2,5 miljard in 2016).
Ethiek & VR
Paura geeft een mooi voorbeeld van een ethisch dilemma, waarbij de keuze in een VR-productie gemaakt moest worden welke kleren de professor in het hologram aan moest. Moesten de beelden er ‘zo echt mogelijk’ uit zien en moest de professor die spreekt over Groenland in warme kledij? Of mocht hij zijn eigen kleding aan terwijl hij in LA in de studio de tekst in sprak? Het idee van VR is dat de kijker zich present voelt in een heel andere omgeving, dat lijkt de kracht te zijn van deze technologie. Hoe ver ga je in het creëren van die illusie? Tot hoever krijg je je publiek mee en waar haakt het af?
Dit is een klein voorbeeld zonder veel kwaad in zich, maar als we terugkijken naar de aflevering Nieuws of Nonsens, dan komen grotere problemen naar voren. Wat als Trump een VR-productie maakt, of de Russen? Hoe makkelijk kan VR worden gebruikt om te manipuleren? Paura verwijst daarvoor naar Michael Madary en Thomas Metzinger, zij publiceerden er een artikel over, getiteld: Real Virtuality: A Code of Ethical Conduct.
Dit artikel is naast een interessant stuk om te lezen, ook nogmaals een bevestiging van de waarde van ons onderzoek. Madary laat Paura weten dat er meer onderzoek moet komen naar de effecten van immersieve experiences. Daarnaast wordt aangehaald dat het lastig te kwalificeren is, of een immersieve productie journalistiek is of niet. Ook wij lopen daar aan het begin van ons onderzoek mee te worstelen. Paura geeft het voorbeeld van The Displaced, een VR-documentaire uit 2015 geproduceerd door New York Times Magazine. De documentaire beeldt het leven af van drie jonge kinderen, vluchtelingen uit Syrië, Oekraïne en Zuid-Soedan, en geeft de kijkers het gevoel dat ze bij de kinderen aanwezig zijn. Mediatheoreticus Douglas Rushkoff stelt hierover dat dergelijke typen VR-documentaires niet te kwalificeren vallen als journalistiek:
“I think immersive media has a really limited purpose, certainly in terms of journalism and informing people. I guess you can make people feel certain ways by immersing them in certain kinds of worlds. But in most of these experiences you are just watching people who can’t see you, so in some ways it exacerbates the sense of power that privileged people can feel over less privileged people.”
Fake News
Paura komt daarna nog terug op fake news. Hij benoemt de angst dat nepniewsorganisaties en trolls VR gebruiken om fake news te produceren. Een reactie daarop zou het creëren van een ethische codes voor VR-journalistiek moeten zijn. Een van de voorvechters hiervoor die Paura aanhaalt is Tom Kent- president of Radio Free Europe/Radio Liberty, a U.S. government-funded broadcasting organisatie. In 2015 schreef hij een Medium post waarbij hij een ethische reality check voor VR journalistiek voorstelt:
“People who do VR journalism need to have an ethical code, and they need to publish that code, and they need to explain their ethics,”
Paura sluit af met zijn hoop voor VR-journalistiek: dat redacties ervaringen kunnen creëren op basis van realiteit, met dezelfde ethiek als fotojournalistiek – foto’s worden niet gemanipuleerd en fotografen laten alleen zien wat ze daadwerkelijk zien.
Waar het niet dat ik maandag bij Nieuws of Nonsens heb geleerd hoe makkelijk er tegenwoordig nog gemanipuleerd wordt met foto’s in kranten…
