Op zaterdag 12 oktober heeft De Volkskrant een prachtige spread in de bijlage Vonk. “Lampedusa (rood). Bootdrama in beeld en getal,” staat rechtsboven. En linksboven: “Rode vlekken in de golven”. Op de bovenste helft zeven tekeningen van leerlingen van een basisschool op Lampedusa over de scheepsramp bij het eiland. Daaronder een kaart van het Middelandsezeegebied vol rode vlekken. 1.632 incidenten 3.814 doden staat er in vette letters bij. Kopje boven de tekst: Verdrinkingsdoden in kaart gebracht.
Informatief, denk je in eerste instantie. Maar als je tot slot de drie kolommen rechtsonder hebt gelezen onder de kop: “Mythe van de Afrikaanse exodus”, dan besef je dat die kaart met die rode stippen, die 1632 incidenten en 3.814 doden een schoolvoorbeeld is van datahysterie: de aandacht trekken, maar niets vertellen.
Gebrek aan context
Zoveel rode vlekken in de Middellandse Zee ziet er onmiddellijk dramatisch uit, zeker als je weet dat het om doden gaat. Maar wat zeggen die cijfers eigenlijk? Dat het allemaal heel erg is?
Dat beeld bestaat wel. En het wordt door de graphic nog eens onderstreept. Maar het rare is dat de tekst rechtsonder er juist op wijst dat de hysterie over de Afrikaanse exodus er alleen maar toe leidt dat er nog meer ongelukken zullen gebeuren. Door alle ophef voelen Europese leiders zich gelegitimeerd om nog strengere immigratie regels op te stellen. Met als gevolg dat niemand meer bereid zal zijn vluchtelingen te helpen vanwege het verbod op hulp aan illegalen.
Bovendien blijken er procentueel helemaal niet zoveel vluchtelingen per boot naar Europa te komen. Ruim tweederde van de illegale Afrikaanse immigranten komt per vliegtuig. En verreweg de meeste vluchtelingen kiezen voor opvang in de eigen regio.
Ander verhaal
Dat geschreven verhaal is politiek veel interessanter dan de kaart met rode stippen. Het is ook mooi dat de Volkskrant dat brengt. Maar het krankjoreme is dat de meeste ruimte op de pagina wordt ingeruimd voor het soort hysterie waartegen in het nieuwsverhaal juist wordt geageerd.
Had het visueel anders gekund? Dat denk ik wel. Maar het had even wat meer datadenken gekost. Ten eerste het aantal bootvluchtelingen afzetten tegen het totale aantal vluchtelingen. Onderscheid maken tussen aantallen vluchtelingen per jaar en dat koppelen aan verschillende maatregelen die in die periode zijn getroffen. Dan krijg je iets van meerwaarde door het visualiseren van data. Alleen maar rode stippen op een kaart is pure hysterie.
