Het laatste nummer van het aan de International Communication Association (ICA) gelieerde tijdschrift Journalism. Theory, practice and criticism gaat geheel over een thema waaraan Nederlandse onderzoekers zich nog maar nauwelijks wagen maar dat in de Engelstalige wereld, de VS en Australië voorop, een boom beleeft: celebrity studies. Een indicatie van die ‘boom’ geeft Google scholar dat onder de zoekterm “celebrity studies” tussen 2000 en 2005 slechts 18 titels geeft, tussen 2005 en 2010 174 maar tussen 2010 en 2014 al 570. Google trends suggereert eenzelfde ontwikkeling, zo ook Worldcat, de gemeenschappelijke catalogus van meer dan tienduizend bibliotheken. Volgens deze is er in de afgelopen jaren een sterk stijgende lijn met boeken, artikelen e.d. die het begrip celebrity in de titel dragen (135 in 1995, 732 in 2013). Tot slot nog een geheel ander ‘bewijs’ van de populariteit van celebrity studies: het tijdschrift dat in 2010 met precies die naam voor het eerst verscheen.
Het laatste nummer van Journalism beperkt zich tot celebrity news en heeft als uitgangspunt een congres dat in 2010 in Genève werd gehouden. Titel van dat congres: Celebrity news – an oxymoron. Anders gezegd: nieuws gaat niet over beroemdheden en als iets over beroemdheden verdient het niet de naam nieuws. Journalism zet heel wat vraagtekens bij deze (tot voor kort) vanzelfsprekendheid. De belangrijkste daarvan zijn:
- misschien wordt het eens tijd dat de klassieke definitie van nieuws (hoe moeilijk ook te geven) herzien wordt. Ofwel: ‘when ‘serious’ hard news serves as the yardstick of ‘proper’ or ‘genuine’ journalism, celebrity news will inevitably fail the test.’
- als je ‘celebrity news’ aan de kant schuift, sluit je de ogen voor een aantal cruciale, recente maatschappelijke ontwikkelingen, in het bijzonder de individualisering, de verandering van de waarden die belangrijk geacht worden voor het bestaan ofwel de omslag van survival values naar self-expression values en tot slot de enorme betekenis van de mediatisering. Anders gezegd: ‘from a sociological point of view, celebrity news is, in part, journalism’s response to fundamental changes taking place within modern societies.’
- de vermoedelijke kern van de zaak ligt in het verlengde hiervan, namelijk dat binnen een samenleving waarin zo goed als alle banden (kerk, klasse, regio enz) verdwenen zijn, tijdelijke verbanden via herkenbare personen voor de hand liggen. Hier ook zou wel eens de belangrijkste verklaring voor het succes van bijvoorbeeld LINDA. of O van Oprah Winfrey kunnen liggen.
Celebrity nieuws zegt niet alleen iets over de samenleving, het doet ook iets met de journalistiek. Dat ‘iets’ is zonder twijfel een belangrijke verklaring voor de weerzin van vele professionals en onderzoekers. Celebrity news balanceert vaak immers op de grens van feit en fictie. Het is voortdurend lek naar de commercie. En het zou wel eens symbolisch kunnen zijn voor de problemen die de journalistiek als geheel ondervindt, bijvoorbeeld in de concurrentie met non-professionals, het veranderend bronnengebruik en de personalisering van het vak.
Kortom, het fenomeen celebrity news en dit nummer van Journalism bieden veel om over na te denken terwijl ze tal van nieuwe onderzoeksterreinen suggereren. Nu is het wachten nog op onderzoekers zonder koudwatervrees.
