“Er is veel verborgen geld voor journalistiek,” zegt onderzoeksjournalist Stella Braam in het aan twee kanten beglaasde achterzaaltje van het NRC Restaurant Café in Amsterdam. Zelf heeft Braam voor haar boek Ik heb Alzheimer 8 sponsors weten te vinden waaronder zorgverzekeraar Achmea. Het boek beschrijft het ziekteverloop van haar vader, oud-psycholoog René van Neer. “Ik dacht wie kan belang hebben bij dit boek,” zegt Braam. “Ik belde de pr-afdeling van Achmea. Ze waren heel verbaasd. Nog nooit hadden ze met een journalist gesproken die om geld kwam vragen. Ik liet een paar foto’s van mijn vader zien. Met gebroken heup, achter gesloten deuren. De directeur kwam binnen, bekeek de foto’s en zei: ‘ik weet genoeg’.”
Achmea sponsort het boek, en wil dat het een succes wordt. Ze drukken affiches en ansichtkaarten om het boek te promoten. Het komt in alle verpleegtehuizen te liggen. “Wat je noemt een win-win-situatie,” zegt Braam.
VVOJ-Café
Braam is een van de sprekers bij het vvoj-café op 17 juni over de vraag hoe je geld binnenhaalt voor journalistiek onderzoek. Moderator is oud-hoofdredacteur van het NOS Journaal Nico Haasbroek. Hij draagt een sleutel om zijn nek en zegt: “Ik raad iedereen aan om eens te kijken hoeveel miljonairs er in zijn netwerk zitten. Het zal je verbazen hoeveel dat er zijn.” Op die manier heeft Haasbroek een havenbaron die een fonds had voor arme kinderen voor 10.000 euro een journalistiek boek laten sponsoren.
Arne van der Wal van Follow the Money wil het enthousiasme over het binnenstromende geld wat temperen. “Wij hadden twee goede klanten toen we begonnen,” zegt hij: “De Pers en Miljonair. Allebei bestaan ze niet meer.” Follow the Money verdient geld door onder andere het materiaal uit journalistiek onderzoek te herverpakken en opnieuw te verkopen. Dat kan een e-book zijn, maar ook een te raadplegen database. Verder zoeken ze vooral naar fondsen en particulieren die geld willen steken in de onderneming. De Correspondent is hun voorbeeld. Ook zoeken ze naar sponsors voor de site, en naar geld van de bedrijven die de software leveren voor hun onderzoek.
Belangen
Het materiaal uit journalistiek onderzoek verkopen aan bedrijven. Dat is ook de strategie van Yvonne Roerdink en Anne van Oudheusden. Ze zijn net afgestudeerd en werkten mee aan projecten voor Tegenlicht, Brandpunt en Argos. Samen richtten ze het Journalistieke OnderzoeksBureau JOB op. Voor dat initiatief wonnen ze een Tegel in de categorie Toekomst. Ze maakten een documentaire over werklozen waarvoor ze hun gegevens doorspeelden aan gemeentelijke instanties.
Hoe onafhankelijk kun je dan nog zijn? Wil iemand uit de zaal weten. “Wij doen niet aan onthullingen,” zegt Oudheusden. “We lezen geen jaarverslagen en lichten geen beleid door. Wij willen maatschappelijk ontwikkelingen beschrijven.” Hoe ze dat doen hebben ze in een animatie uitgelegd.
Volgens Stella Braam is het niet zonder risico om met bedrijven in zee te gaan. Wat als je zaken vindt die je financier in de kaart spelen? “Die vraag wordt ons altijd gesteld,” zegt Roerdink. “Als je aan zo’n instelling vast houdt, laat je een hoop dingen liggen.”
Business plan
“Studenten journalistiek zouden meer van marketing moeten weten,” vindt Braam Je maakt een product dat je moet verkopen. Wie hebben daar belangstelling voor? Wat is je markt? Waar ligt het geld?. Het helpt voor het schrijven van een boek als je er eerst een business plan voor hebt moeten maken. “Als journalist ben je ook een PR-bureau,” zegt Braam. Bij geld krijgen hoort ook wederkerigheid. “Je gaat naar een nieuwjaarsreceptie en stuurt een kaartje met kerst. Dat hoort er allemaal bij.”
Engagement
Maar hoe kwam ze nou aan die sponsors voor haar boek? Niet uit het fondsenboek, want daar staan de meeste fondsen niet in volgens Braam. Je moet naar feesten gaan waar die mensen komen. Dan hoor je wie er geld te vergeven hebben. Er zijn zoveel fondsen. En die moeten soms van hun geld af.
Eenmaal buiten, zegt Braam: “Ja, ze bestaan nog de journalisten die de maatschappij willen veranderen.” Lachend wijst ze op zichzelf. In de Chinese vertaling van Ik heb Alzheimer heeft ze op de achterflap laten opnemen dat je op moet passen voor bedrijven uit het westen die je medicijnen willen voorkopen tegen Alzheimer. Ze werken niet.
De sponsors van Ik heb Alzheimer
- Zorgverzekeraar Achmea
- Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten
- Stichting Elisabeth Strouven
- Stichting Sluyterman van Loo
- Stichting Lambert van Middelhoven (kvk nummer 41076260)
- Stichting tot Steun vcvgz
- Stichting Alzheimer Nederland
- aag adviesgroep
