Op donderdag 9 juli vond het eerste publieke evenement van het tweejarig onderzoeksproject Documenting Complexity plaats in MU, Eindhoven.
Waar een documentaire ooit per definitie een film op een scherm was, opgenomen met een videocamera, kunnen filmmakers tegenwoordig een breed scala aan technologieën inzetten. Van drones, action cams en 24/7 live streams tot beveiligingscamera’s. Het resultaat is allang niet meer altijd een lineaire video. Van Virtual en Augmented Reality tot hologrammen: het behoort tot de mogelijkheden. JournalismLab onderzoekt samen met de Rijksuniversiteit Groningen wat de impact van dit soort innovatieve technologieën in het werk van documentairemakers is. Daarbij zijn we specifiek geïnteresseerd in makers met activistische motieven. Waar raken documentaire en activisme elkaar en wat is de rol van technologie daarbij?
Tijdens het eerste publieksevenement in MU Hybrid Art House namen vijf internationale, maatschappelijk betrokken filmmakers ons mee in hun werk. Hoe zien zij de relatie tussen activisme, documentaire en technologie? Het gehele evenement is hier terug te kijken.
Research based artist
Dit toepassingen blijken breed. Zo vertelt Karen Palmer over haar installaties, die gebruik maken van geur, nevel, licht, cinematische projectie, set design, gaming en live performance. Haar doel is om mensen bewust te maken van hun eigen onbewuste bias. In een tijd waarin technologie en Artificial Intelligence een steeds grotere rol spelen, is dit des te belangrijker, betoogt zij. Ze schetst een voorbeeld van een geautomatiseerde zeepdispenser. In een video is te zien hoe de dispenser zeep afgeeft als er een witte hand onder gehouden wordt. Bij een gekleurde hand gebeurt er niks. De technologie is niet geprogrammeerd om donkere handen te herkennen. Het is een onschuldig voorbeeld, maar laat zien hoezeer bias in technologie kan sluipen. Zolang mensen zich niet bewust worden van hun onbewuste vooroordelen, loop je het risico dat deze worden geïncorporeerd in de technologie en daarmee wijdverspreid raken. Met haar installaties hoopt Karen Palmer bewustzijn te creëren op een diep, neurologisch level.
Veldwerk
Visueel antropoloog en documentairemaker Lana Askari gaat juist in op de manier waarop minderheden zelf films zijn gaan inzetten om recht te doen aan hun realiteit, maar ook hoe onderdrukte groepen technologie inzetten als protest, bijvoorbeeld door tv te kijken waar dat verboden is of door radio te maken in oorlogsgebied. Askari deed antropologisch veldwerk in Iraaks Koerdistan als onderzoeker van de Amerikaanse Universiteit van Irak. Ze focust zich op thema’s als diaspora, migratie, tijd, planning, hoop en toekomst. Haar film Haraka Baraka: In Movement There Is A Blessing gaat over terugkeermigratie naar Koerdistan.
Found footage
Storydesigner Alice Wong vertelt hoe zij found footage onderzoekt op zoek naar antwoorden op vragen als: Hoe vormt informatie onze gedachten? Aanleiding voor de film Reconstructing Reality is een persoonlijke vraagstuk. Wongs vader stierf toen zij een kind was, maar de toedracht van zijn dood bleef voor haar lange tijd in nevelen gehuld. Pas als Wong als volwassene op onderzoek uitgaat, ontdekt ze de ware doodsoorzaak: moord. Hoe meer informatie ze verzameld, hoe meer ze zich bewust wordt van het effect van kennis op de manier waarop we de realiteit vormgeven. Het vormt het begin van een filosofische zoektocht naar de manier waarop ons beeld van de werkelijkheid ontstaat.
Good Neighbours
Technologie speelt weer een andere rol in het werk van Natalie Dixon en Klasien van de Zandschulp. Zij onderzoeken het effect van nieuwe community-surveillance technologieën zoals Whatsapp Buurtpreventie en smart doorbells, die video-opnamen kunnen maken en op afstand bestuurd worden. Wat doen dergelijke technologieën met de manier waarop we leven en ons door de publieke ruimte bewegen? Uitgebreid veldonderzoek in Whatsappgroepen in Zuid-Afrika en Nederland zal in het najaar van 2020 leiden tot een interactieve documentaire waarin onder andere gebruik wordt gemaakt van een Whatsapp chatbot en een smart doorbell. Zo gebruiken Dixon en Van de Zandschulp technologie als onderwerp, als onderzoeksmethode én als vorm voor het uiteindelijke verhaal.
Realtime History
Ten slotte spreekt Lauren Alexander van Foundland Collective. Samen met Ghalia Elsrakbi onderzoekt zij ondergerepresenteerde verhalen in archieven. Het leidt onder andere tot de installatie Realtime History, waarin het duo laat zien hoe dezelfde video’s over het Syrische conflict op heel verschillende manieren kunnen worden ingezet. Door dit inzichtelijk te maken, faciliteren de twee een doorlopend debat over de manier waarop ons beeld van het conflict ontstaat. Hun doel is om te begrijpen hoe historische narratieven ontstaan, en hoe daarmee ons beeld wordt gevormd.
Ook een evenement van Documenting Complexity bijwonen? Van 6 tot 8 november 2020 wordt Field Recordings georganiseerd bij WORM, Rotterdam. Hou onze website in de gaten voor meer informatie.
