Wie ontevreden is met de mainstream nieuwsmedia, kan online gemakkelijk aanvullende en andere verhalen vinden (Lee, Lindsey, & Kim, 2017; Strömbäck et al., 2020). In ons huidige high-choice medialandschap hebben nieuwsgebruikers zelf de middelen en mogelijkheden om alternatieve informatiebronnen met elkaar te vergelijken en zo een oordeel te vellen over de kwaliteit van informatie (Costera Meijer, 2021; Schwarzenegger, 2022; Wilner, Montiel Valle, & Masullo, 2021). Verschillende onderzoeken laten een verband zien tussen deze toegenomen keuzemogelijkheden om online gebruik te maken van alternatieve nieuwsbronnen, en wantrouwen tegenover de journalistiek (Costera Meijer, 2021; Lee, Lindsey, & Kim, 2017; Strömbäck et al., 2020).

Ondanks dat alternatief mediagebruik geen nieuw fenomeen is weten we nog heel weinig over de nieuwsgebruikers van deze media. We horen hier in het publieke debat wel veel over. Denk aan de berichtgeving over zogenaamde ‘wappies’ en ‘complotdenkers’ zich laten informeren via Facebook- en WhatsAppgroepen en influencers op Instagram, of rechtste nieuwssites waar populisten terecht kunnen voor een anti-establishment-geluid. Er gaan veel aannames (bijvoorbeeld dat het een bedreiging voor de democratie zou zijn) rond over deze ontevreden nieuwsgebruikers en de (alternatieve) media die zij raadplegen (Schwarzenegger, 2022). Over hen gaat dit onderzoek.

In dit postdoc-onderzoek zijn we benieuwd naar nieuwsgebruikers die zich niet gezien en gehoord voelen door de gevestigde media. We willen weten hoe hun mediagebruik eruitziet en in relatie staat tot hun houding ten opzichte van nieuwsmedia. Dit onderzoek is vervolgens aanleiding geweest voor een aanvraag voor SIA-Raak Publiek.

Om een beeld te krijgen van ontevredenheid onder nieuwsgebruikers hebben we via het panel van I&O een survey uitgezet onder een representatief sample (n = 2019). Daarnaast hebben we gesproken met diverse partners, zoals NOS, AT5, Omroep Brabant, en de Ombudsman van de NPO, uit het werkveld om scherp te krijgen welke vragen zij hebben met betrekking tot het vertrouwensvraagstuk in de journalistiek. Ook hebben wij deelgenomen aan een design sprint bij de NOS, gefinancierd voor NPO Innovatie met als doel inzicht te krijgen of en op welke manier conversational AI een rol kan spelen in het wegnemen van ontevredenheid en wantrouwen.

De bevindingen van het onderzoek zijn gepresenteerd op Etmaal 2023 en ICA 2023 en gepubliceerd in deze longread. Ook ging onderzoeker dr. Renée van der Nat in gesprek met enkele ontevreden nieuwsgebruikers in deze podcast.