In het tweede jaar van de School voor Journalistiek krijgen studenten het vak Onderzoek naar het nieuws. Wanneer de studenten binnenkomen is het vaak nog onduidelijk waarom ze naast journalistieke research ook nog onderzoek naar journalistiek krijgen. Bij het bespreken van onderzoeksonderwerpen komt vaak de vraag: maar dat is toch logisch?
Bijvoorbeeld bij het onderzoeksonderwerp ‘Domineert mannenvoetbal het sportnieuws in Nederland?’. Juist ogenschijnlijke vanzelfsprekendheden zijn het waard te onderzoeken. Door onderzoek kun je daadwerkelijk aankaarten dat er iets aan de hand is, kun je aantonen wat dit voor effect heeft op het publiek (door een mediatheorie als priming of representativiteit hieraan te verbinden) en, wanneer nodig, beginnen met veranderingen doorzetten. Ook in journalistiek mag je dingen niet voor vanzelfsprekend nemen en moet je als journalist bewust zijn van de dingen die je doet en wat voor invloed dit heeft. Dit leren we studenten vanaf het begin van de opleiding.
Wie controleert de journalist?
Journalisten hebben de belangrijke taak overheden, bedrijven en instituten te controleren en waar nodig misstanden naar buiten te brengen. Om de studenten het belang van dit vak te laten zien, vroeg ik hen daarom: wie controleert de journalist? In het journalistieke vakgebied is het van belang dat de journalisten elkaar aan de journalistieke waarden houden, maar ook dat zij inzien wat hun manier van werken voor effect heeft op de samenleving. Voor dit laatste aspect leren zij mediatheorieën, zoals agenda-setting, framing en priming en de effecten hiervan. Deze mediatheorieën moeten zij toepassen op hun eigen empirische onderzoek.
In Onderzoek naar het nieuws gaan de studenten met een inhoudsanalyse de inhoud van media onderzoeken. Wat ze onderzoeken is volledig vrij, zolang het maar met een inhoudsanalyse te doen is. De studenten worden in een super interessante tijd tot journalist opgeleid. Er zijn zoveel ontwikkelingen gaande en nieuwe vormen van journalistiek schieten als paddenstoelen uit de grond. Ontwikkelingen zoals, constructieve journalistiek, immersieve journalistiek, robot journalistiek, crowd-sourcing, social media, fake news, fact checken, (big) datajournalistiek, infographics, (live)bloggen, vloggen, om maar wat te noemen. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de inhoud van het nieuws?
Ik geef de studenten onder andere NOS stories als voorbeeld, waar korte nieuwsvideo’s via Instagram, Snapchat en YouTube worden gedeeld, of De Correspondent (niet meer zo nieuw), die constructieve journalistiek en crowd-sourcing toepast, evenals De Monitor. Maar niet alleen nieuwe ontwikkelingen zijn het waard te onderzoeken, ook ‘oude’ fenomenen in journalism studies zijn interessant om in hedendaags onder de loep te nemen, zoals betrouwbaarheid, objectiviteit en onafhankelijkheid van de journalistiek, beeldvorming door de media, politieke gekleurdheid van de media, het toepassen van branded content of representativiteit in de media. Zowel bij nieuwe ontwikkelingen als bij oude fenomenen onderzoeken de studenten hoe dit zich uit in de nieuwsinhoud en wat dit betekent voor de journalistiek.
Doordat ze vrij zijn in onderwerpkeuze, zijn de onderwerpen zeer gevarieerd. Hoe vanzelfsprekend sommige vragen ook lijken, de resultaten zijn vaak verassend. De onderwerpen gingen van dominantie van mannenvoetbal tot het voorkomen van het Missing White Woman Syndrome in het AD en NOS, van politieke gekleurdheid van linkse en rechtse kranten in verslaggeving van politieke debatten tot beeldvorming van vrouwelijke experts in het NOS-journaal, van merkbeleving van Linda.nieuws tot brongebruik van Alex Jones, van het verschil van nieuwsonderwerpen in NOS stories en NOS journaal, tot hoe non-binaire mensen worden geportretteerd in Nederlandse kranten.
Al snel zien de studenten het nut van het vak in. Door hen te stimuleren iets te onderzoeken wat ze zelf interessant vinden in de journalistiek, heeft een groot deel er zelfs plezier in. Een literatuuronderzoek blijft een droge hap, maar het uitvoeren van een inhoudsanalyse en de resultaten hiervan zien wekt de interesse.
Onderzoek op de School voor Journalistiek
In het nieuwe curriculum van de SvJ zit een duidelijke onderzoekslijn. Dit begint in het eerste jaar met Praktijkgericht onderzoek, waar studenten leren hoe ze een literatuuronderzoek moeten doen naar ontwikkelingen in het journalistieke vak. Gevolgd door Onderzoek naar het nieuws in jaar twee, waar ze een literatuuronderzoek doen gevolgd door een empirisch onderzoek in de vorm van een inhoudsanalyse. In de bovenbouw breiden ze hun onderzoek vaardigheden uit en krijgen ze opdrachten vanuit de praktijk.
Naast dat dit belangrijk is voor hun analytische vermogen en dat het net als bij elke andere Hbo-opleiding verplichte vaardigheden zijn, is het belangrijk dat ze leren kritisch te reflecteren op hun vakgebied en op hun eigen werk als journalist. Juist in het journalistieke vakgebied, waarin de professionals zich moeten houden aan verschillende waarden en waarin ethiek een grote rol speelt, is dit kritisch reflecteren door journalisten, op elkaar en op zichzelf, belangrijk.
Een andere toegevoegde waarde van dit vak voor studenten is dat de skills en kennis die ze opdoen over bepaalde media of fenomenen interessant zijn voor hun toekomstige werkgever. Ze kunnen laten zien dat ze analytisch kunnen denken en kunnen reflecteren op hun eigen werk. Wanneer je kunt aantonen dat je kunt meedenken over de staat en de toekomst van de journalistiek geeft dit een extra pluspunt in het snel veranderende vakgebied, dat naarstig op zoek is naar vernieuwing.
De studenten vertalen hun resultaten uiteindelijk naar een nieuwsartikel, omdat ze moeten aantonen dat ze hun resultaten, net als ieder andere onderzoeker, kunnen vertalen naar de praktijk. Zo kunnen journalisten ook nog wat van hen leren.
