De KvK zendt dagelijks ‘live updates’ uit. Politieke partijen hebben hun eigen journaal. Het CBS en verschillende gemeentes hebben hun eigen newsroom. De afgelopen jaren hebben vele bedrijven en instanties ergens besloten dat ze het heft in eigen handen wilden nemen. Ze maken zelf nieuwsproducties en communiceren vaak rechtstreeks met het publiek.
Recent berichtte de NOS over onder meer de vele politieke partijen die hun eigen journaal hebben. Van het FvD Journaal tot Studio SGP. Maar ook Maurice de Hond heeft zijn eigen blog en MDH-journaal.
De vraag is wat hier nieuw aan is. Wat betreft de politieke partijen zou je kunnen betogen dat het hier gaat om Zendtijd voor politieke partijen 2.0. Hans Janmaat van de Centrum Democraten zat vroeger ook al in een omroepachtige setting. Maar er zijn wel duidelijk verschillen. Van zendtijd met toch een vaak wervend karakter (stem op ons!), wordt de uitzending nu ‘geframed’ als journaal. De opbouw is ook die van een traditioneel journaal, met een presentator, experts, verslaggevers, voxpop’s etc. Al dan niet met de politicus met al die rollen in één.
Verschil met de Zendtijd voor politieke partijen is ook de distributie: niet langer op een tijdstip ergens weggestopt in de programmering van de publieke omroep, maar via YouTube en de eigen sociale media, waardoor er heel snel een groot publiek bereikt kan worden.
Bredere trend
Politieke partijen volgen hiermee een bredere trend die al veel langer aan de gang is: communicatie is journalistieker geworden. De afgelopen 20 jaar zagen veel organisaties in dat als je je doelgroep inhoudelijk ook iets te bieden hebt, dat deze ook ontvankelijker is voor je boodschap. Bedrijven berichten nu vaak ook over andere onderwerpen en niet meer alleen over hun producten of diensten. En als je kritischer communiceert, maakt dat dat je ook geloofwaardiger. En last but not least: zo heb je zelf in de hand waarover je bericht, in plaats van dat je maar moet afwachten of, en zo ja wat de pers oppikt. En of ze het ook nog goed verwoordt. Zo ontstonden nieuwe vormen als native advertising en branded journalism. Werd er vroeger misschien nog enigszins neergekeken op bedrijfsjournalistiek, inmiddels is het een zeer professionele tak die inhoudelijke goede en interessante media maakt.
Eigen newsrooms
Maar het gaat nu steeds verder, waardoor het verschil steeds kleiner wordt. Het zijn niet langer vooral communicatiebureaus die bijvoorbeeld sponsored magazines, personeelsbladen en websites maken, maar grote instellingen en bedrijven zijn zelf nieuwsmakers geworden. Van reclamebureaus, het RIVM en CBS tot gemeentes als Utrecht, Delft en Dordrecht doopten hun communicatie-afdeling om tot newsroom.
Dat zijn vaak prachtig ingerichte redactieruimtes en studio’s, eigen kanalen waar ze nieuws publiceren, ze hebben redacteuren in dienst of laten zich scholen in journalistieke vaardigheden. Zo zendt de KvK dagelijks ondernemersnieuws uit in de vorm van een KvK Live Update.
Buiten zelf nieuws genereren en publiceren, monitort zo’n newsroom wat er bericht wordt over de organisatie en welke vragen er binnenkomen van klanten en consumenten. Daar spelen ze acuut op in om nieuws de kop in te kunnen drukken of zelf het ‘juiste’ nieuws naar buiten te kunnen brengen.
Dat is allemaal nog tot daaraan toe, maar het wordt wel diffuus als een newsroom van een gemeente zelf een eigen verslaggever stuurt naar een gebeurtenis, in plaats van dat ze daar lokale media over informeert (die zelf de keuze maken of ze er aandacht aan schenken).
Vertrouwen in de media
Grote organisaties gedragen zich of beter gezegd, doen zich daarmee voor als journalistieke organisaties. Maar voor een sector die al kampt met discussies over vertrouwen, is dat geen wenselijke ontwikkeling. Want herkent de consument het verschil nog wel? Wat als de journalistiek steeds meer gepasseerd wordt om een ‘eigen’ beeld naar buiten te brengen? Wat betekent dit voor de reputatie en rol van de journalist?
Juist met deze ontwikkeling is het extra van belang dat journalisten zich kritisch blijven opstellen, want de informatie die ze zelf krijgen van organisaties zijn geen persberichten meer, maar kant-en-klare nieuwproducties die alleen nog maar overgenomen hoeven worden. Met schrale budgetten is dat zo gedaan. Zaak is om zeker dan niet achterover te gaan leunen.
Kansen op de arbeidsmarkt
Aan de andere kant biedt het ook kansen, want het vergroot de arbeidsmarkt voor journalisten. Ze worden veelvuldig ingezet bij het maken van dit soort media, omdat ze goed in staat zijn om een verhaal te vertellen dat interessant is voor een specifieke doelgroep. Journalisten houden zich minder bezig met de boodschap van de opdrachtgever en zullen eerder kritische vragen stellen.
Daar ligt dus ook een rol voor de opleidingen journalistiek. Het is heel belangrijk om aandacht te besteden aan deze ontwikkelingen en te bespreken hoe het is om te werken als journalist in de ‘context van een organisatie’. Inclusief het studenten bewust maken van alle dilemma’s die hierbij komen kijken. Want dat we er niet meer omheen kunnen, is wel duidelijk.
