In 1979, Beatrix was nog net geen koningin, publiceerden David Altheide en Robert Snow hun klassieker Media Logic. Stelling van Altheide & Snow: wanneer massamedia de realiteit beschrijven, veranderen ze deze realiteit. Het resultaat: de gemediatiseerde werkelijkheid.
Politici gaan zich zo gedragen dat ze op TV ‘goed’ overkomen; andere, échte acteurs vertellen het levensverhaal waarvan zij vermoeden dat het lezers trekt en aanspreekt; en willekeurige voorbijgangers praten tegen een journalist zoals zij eerdere voorbijgangers tegen journalisten hebben horen praten. Instemmend citeerden de auteurs van Media Logic Marshall McLuhan, die vooral naar TV verwees toen hij in 1964 had geschreven: The medium is the message.
Weer andere wetenschappers werkten later het idee verder uit dat media niet slechts een verlengstuk vormen voor wat gebeurt of wat we daarvan vinden. De stelling dat media zélf zowel de realiteit veranderen als ons beeld daarvan sterk bepalen, vond in achtereenvolgens medialization (Asp & Esaiasson, 1996) en vooral mediatization (Mazzoleni & Schulz, 1999) nieuwe vertolkingen. Waarbij de laatsten het onheilsscenario schetsten dat mediatisering zou leiden tot even hijgerige journalisten als politici, allen evenzeer erop gericht ‘in het nieuws’ te komen, en te blijven.
Dat is nu wel het laatste waar een koning zich druk om hoeft te maken. Wat hij doet, ís nieuws. Het zijn vooral heel veel anderen, die tijdens deze laatste Koninginnedag zo’n amechtige indruk maakten. Laten we nog even wat ‘mediamomenten’ van gisteren terughalen die laten zien hoezeer ook onze monarchie inmiddels gemediatiseerd is. Met dank aan de NOS op Nederland 1, voor al uw feestjes en partijen.
Het is natuurlijk ook een heerlijk persoonlijk verhaal, dat van de plichtsgetrouwe majesteit, haar zakelijke zoon, diens exotische echtgenote, de vlekkeloze vader, de oma der oma’s, de schelmachtige opa, de onverwachte aanslag, de comateuze broer en last but not least de drie engelachtige dochtertjes waarvan er een ooit koningin zal worden. We volgen het verhaal al jaren, en we zijn via steeds weer nieuwe cliffhangers verzekerd van een ongetwijfeld intrigerende follow-up. Een enkele verwijzing volstond gisteren om ons gezamenlijk geheugen wakker te kussen: het Even Wuiven Misschien? twee handen die elkaar kort leken te raken; of een zwarte jurk die – misschien, maar misschien ook niet – een eerbetoon zou zijn aan een slapende prins.
Ik ben niet de eerste die het opmerkt, en ik zal ook wel niet de laatste zijn: maar opvallend is hoe steeds meer terreinen van de gemediatiseerde samenleving de wetten van de sportverslaggeving krijgen opgelegd: de voorbeschouwing en de nabeschouwing, die inmiddels vaak langer duren dan het spektakel zelf; de gasten of presentatoren die lang niet altijd deskundig zijn, maar wél altijd bereid lijken om langdurig door te praten over wat we gaan zien of gezien hebben; de slomo’s voorzien van gevoelige muziekjes, in de overtuiging dat emoties alleen kunnen worden opgeroepen wanneer daar vertraging of muzikaal behang aan te pas komt.
En niet te vergeten de partijdigheid voor Oranje, in welke gedaante dan ook. Waarbij serieuze aandacht voor republikeinse gedachten vandaag niet aan de orde leek te zijn, en een toch gepokte en gemazelde reporter als Eelco Bosch van Rosenthal het nodig vond om de enkele tegendemonstrant aan te duiden als een ‘provocateur’. Tja, het moest wel gezellig blijven deze dag, nietwaar? Zoals Jean-Pierre Geelen vandaag in de Volkskrant opmerkt: “(…) de NOS ging verder dan zakelijke verslaggeving. Het oranje beeld van de monarchie werd extra opgepoetst en gereconstrueerd, met eindeloze herhalingen van de ondertekening en de balkonscène, in slow motion met vioolmuziek eronder. Het achtuurjournaal, met regerend koningin Sacha de Boer, sloot af als een Hollywoodfilm. Stijlmiddelen die niet een werkelijkheid registreren, maar een beeld creëren. Een vrijwillige service van de Koninklijke brigade der herauten te Hilversum.”
What’s New? Natuurlijk, De Nieuwe Media, waarbij de onvermijdelijke jongste bediende (associatie: jong = hip = internet) om het uur mocht melden wat er nu weer voor originele tweets langs waren gekomen via #troon, en welke stand de ‘sentiment-index’ inmiddels had bereikt. En, zo professioneel is ‘onze’ journalistiek dan weer wel: de nodige kanttekeningen waarbij mild kritisch werd gekeken naar wat we zojuist positief opbouwend voorgeschoteld hadden gekregen. Met dank aan ‘praktisch monarchist’ Bas Heijne, die op welhaast postmoderne wijze kleine plaagstootjes uitdeelde aan de ‘betekenisvolle poppenkast’ waar hij op datzelfde moment live in the air deel van uitmaakte.
Wat we verder nog gezien hebben, op deze toogdag van de gemediatiseerde monarchie? De toewijding-light van een publiek op de Dam dat evenals ondergetekende niet verder komt dan couplet 1 van het volkslied, maar wel luid toetert, joelt en ‘Bea Bedankt’ aanheft. Klassieke presentatorzinnen als ‘Inmiddels heb ik doorgekregen van welk merk de jurk van Máxima is…’ of ‘We hebben het al vanuit allerlei standpunten bekeken, maar wat gebeurt er nu, op Het Moment?’. De processie van Bekende Nederlanders, van Beau, Erica en – OK – Dion tot - steeds maar opnieuw – Ronald Plasterk. En natuurlijk, bij zinnetjes als ‘Lieve Moeder…’ of ‘Vandaag maak ik plaats voor een nieuwe generatie’, het brok in de keel. Bij mij, en bij 4.856.000 anderen die naar de inhuldiging keken. It’s Television, Stupid!
